Welkom & mededelingen
Welkom allemaal in deze viering met als thema ’Richtingwijzers naar Vreugde’. Welkom voor alle oude bekenden en ook aan nieuwe gezichten. We wensen iedereen een vreugdevolle viering toe.
Muziek: Ik ben vandaag zo vrolijk
Inleiding op het thema
Deze viering is de vijfde viering in een serie ‘Richtingwijzers’. Eerder werd ons de weg gewezen naar de kracht van kwetsbaarheid, vergeving, authenticiteit en de nieuwe mens. Die nieuwe mens van Pasen heeft de mogelijkheid gekregen om te lachen, om te huilen van geluk, om vol te schieten over schoonheid. Daar is aanleiding genoeg voor.
Wij leven op een aarde die goed is. Zes keer klinken die woorden in het scheppingsverhaal uit Genesis ‘en God zag dat het goed was’. Een goede aarde, dat is reden tot vreugde. Alles wat groeit, bloeit, ons steeds weer boeit en reden geeft voor vreugde.
Een groot verhaal later: een volk trekt weg uit de slavernij van Egypte, richting vrijheid. Als ze aan de overkant van de Rode Zee zijn, danst en zingt Mirjam de sterren van de hemel. Uit pure vreugde: zij zijn vrij, wij zijn vrij.
Nog een groot verhaal later: een mens staat op uit de dood. Hoe je dat verhaal ook wilt lezen, de beweging is duidelijk: van dood naar leven. Ook weer een reden tot vreugde, de vreugde van Pasen. Het was in de Middeleeuwen gebruikelijk om de paaspreek te beginnen met een dikke, vette grap. Als het kerkvolk lachte, bespotte zij daarmee de dood die het gevecht had verloren.
Al met al is er aanleiding genoeg om vrolijk, vreugdevol te zijn. En tegelijk zijn redenen genoeg om de lach op je lippen te laten besterven. Kijk maar in de krant, kijk maar in het journaal, kijk in je eigen omgeving, in je eigen leven. Oorlog, onrecht, tegenslag, ziekte, dood. Genoeg redenen om je het lachen te laten vergaan.
En toch. Daarover gaat deze viering. Een richtingwijzer naar vreugde in een wereld waar veel bordjes de andere kant op wijzen. Een ding is zeker: bij het voorbereiden van de viering hebben we veel plezier gehad.
En dat wensen we jullie ook!
Het thema in woorden
Zingen: Wat vrolijk over u geschreven staat
Bijbel: Prediker 9:7-12, ‘Eet je brood met vreugde’
Zingen: Tijd van leven, couplet 1
Bijbel: 1 Koningen 19, 3-9, ‘Elia onder de doornstruik’
Zingen: Tijd van leven, couplet 2 en 3
Over Prediker
Een vreemde tekst, die op het eerste gezicht aanspoort tot vrolijkheid en vreugde, maar die aan het eind toch een zwart randje krijgt. We kennen Prediker ook als een bepaald niet vrolijk persoon. Wat hij zegt is: alles is ijdelheid, lucht, leegte, damp.., dit woord komt maar liefst 38 x in dit bijbelboek voor, en dat zegt wat. De vertaling ervan veranderde in de loop der eeuwen, maar de grondtoon van het boek blijft: geniet maar, want het leven is kort, al je streven leidt nergens toe, alles gaat voorbij , er is geen zin te ontdekken, het is allemaal absurd of, op zijn minst, raadselachtig, vluchtig,
Wie was die Prediker eigenlijk? In het boek zelf staat ergens geschreven dat hij koning Salomo is, maar elders spreekt hij zichzelf daarin tegen. Uit alle onderzoek blijkt dat het een wijsheidsleraar is, behorend tot de groep intellectuelen die sinds koning Salomo een eigen en belangrijke plaats innam in het leven van Israël. Hoe dan ook, de schrijver is bepaald niet iemand die zijn hele leven in een hoekje heeft zitten kniezen. Integendeel: deze wijze man heeft het leven en de wereld grondig onderzocht. Hij heeft van al het goede van het leven genoten, grootse dingen ondernomen, hij bestudeerde de filosofie, de wetenschap, hij was rijk en machtig, maar , terugkijkend, kwam hij elke keer weer tot de teleurstellende conclusie dat alles ‘damp’ was, ‘lucht, leegte, ijdelheid.. .’
Prediker lijkt wel een man van onze tijd, passend bij het levensgevoel van velen.. Met alles wat op ons afkomt , alle ellende in de wereld, worden we vaak overspoeld door een gevoel van machteloosheid. We proberen onszelf er voor af te sluiten, want hoe moet je anders verder? We proberen de blik te verleggen, want waar je staat, en waar je naar kijkt, bepaalt ook je uitzicht. We focussen op hoop.
Helaas lukt dat niet altijd en niet bij iedereen.. En, wees eerlijk, in het mega-geweld van tv en internet en andere moderne media , waarbij steeds weer nieuwe items elkaar verdringen, lijken veel zaken uiteindelijk ook maar betrekkelijk. De volgende week is er toch weer een ander hot item. Maar …teveel van die betrekkelijkheid is dodelijk voor betrokkenheid en engagement, en ook voor genieten.
En toch roept Prediker op om ondanks die zinloosheid en leegte, te genieten van elke dag die je gegeven is, en dan niet zomaar een beetje, maar echt uitbundig.. Hij schrijft: Draag vrolijke kleren! Kies een feestelijke geur, geniet van de liefde, eet je brood met vreugde, drink je wijn met een vrolijk hart!.
Dat lijkt na al die treurnis in eerste instantie misschien een tikje hedonistisch.. , egoïstisch zelfs.. Mij bekruipt dan meteen de vraag: hoe kan je nu volop vreugde ervaren als er tegelijk zoveel verschrikkelijks gebeurt in de wereld om je heen? Daar moeten we toch iets mee?
Tja, zou Prediker waarschijnlijk zeggen: ach, het leidt allemaal uiteindelijk tot niets.. of een ander cynisch commentaar...
En toch..
Er staan wat opmerkelijke dingen:
Het begint al met een klapper: ‘God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan..” Daar begint het dus eigenlijk al mee. De Eeuwige heeft er plezier in. Je bent goed zoals je bent, geschapen naar Gods beeld.
En dus: Geniet op elke dag..! Dat is nogal wat. Maar, zegt hij, het is het loon dat God je heeft gegeven voor al je gezwoeg onder de zon. Een geschenk dus.. en daar mag je van genieten. Kijk toch om je heen, er is zoveel moois , heb je daar wel oog voor?
En dan: Doe wat je hand te doen vindt.. Dat staat er ook! Ja, er zijn genoeg dingen die we kunnen doen, passend bij wie je bent, op de plek waar je in het leven staat.
Doe het met volle inzet.. .. want.. als je het nu niet doet, als je dood bent kan het niet meer.’ Eigenlijk is het een grote oproep: Leef nu!
Ook al is er veel geploeter, onrechtvaardigheid en ellende, kijk toch ook naar wat er WEL is, en geniet daarvan. Tel je zegeningen, zeiden wij vroeger..
En al die vragen dan? Die vragen willen gesteld worden. Ze horen erbij. We zijn maar al te zeer geneigd die leegte, die niet te harden is, te willen invullen, met wat dan ook. Maar Prediker, de realist, maakt duidelijk dat deze vragen erbij horen, dat het bestaan niet ongecompliceerd en zonder afgrond is. De leegte is misschien wel de keerzijde van al die momenten van ruimte en geluk. Die leegte hoeft dus niet meteen ingevuld te worden of opgelost. Zelfs niet met God. Bonhoeffer schreef al dat God geen muurvuller is voor alle vragen waar geen antwoord op is, geen zacht dekentje waar alles wat schuurt mee toegedekt kan worden.
Het gaat er misschien om er te mogen zijn met alles wat er is. Niet tegenhouden dat je het even niet meer weet. Geen antwoorden , maar de vragen te leven. Adem in en adem uit. Dat is wat we hier kunnen oefenen. Weet hebben van leegte en gemis, schuilen tegen de regen, alsof we de nattigheid niet allang mee naar binnen hebben genomen. Toch schuilen, en een lied zingen, een kaars aansteken, en weten: ik ben niet de enige. Het is bijna niets, niet nuttig, geen oplossing, geen garantie voor de toekomst , en toch. Dit is wat we kunnen, waar we elkaar mee kunnen optillen en troosten.
En dan denk ik aan een heel oude Joodse vrouw, die zich nog onlangs heeft aangemeld als vrijwilliger bij De Kap, piekfijn gekleed, altijd een lekker geurtje, die bedacht dat ze nog wel iets kon betekenen voor haar medebewoners in het appartementencomplex. Zelf kan ze zich ook nog maar met moeite voortbewegen, maar wat ze kan, dat doet ze. Zoals elke week even bellen naar een stokoude vriendin, en haar dan alleen maar mooie verhalen vertellen, zodat die vriendin aan het eind zegt: dank je wel, dat je me weer even aan het lachen hebt gemaakt. Of: op bezoek gaan bij een andere zeer eenzame vrouw die nooit meer van haar kamer komt , en de harp meenemen om speciaal voor haar een concert te geven.. En haar zo even optillen uit een troosteloos bestaan. Bijna niets, en toch!
Muziek ‘Jesu bleibet meine Freude’
Over Koningen
Leven met vreugde, genieten van alles dat het leven aan goed biedt, is goed voor je ziel. Het draagt hier en nu bij aan je geluk. Het helpt je om in donkere tijden meer licht te blijven zien.
Prediker geeft zijn levenslustige adviezen en zij klinken mij als muziek in de oren.
Maar hoe hoort Elia die woorden, als hij uitgeteld en dodelijk bedroefd onder de doornstruik ligt? Wat gaat hem helpen?
Wat gaat ons helpen, als we uitgeteld onze eigen doornstruik komen te liggen?
Bij Elia is de aanleiding duidelijk en gewelddadig. Hij is betrokken bij en wordt vervolgd voor de moord op de profeten van Baal, de God van goud en geld. Baal is de afgod, de grote tegenspeler van de Eeuwige, de God van het leven. In de diepste diepte komen er engelen om water en voedsel te brengen. Een interessant verhaal, maar we laten het even voor wat het is.
Onze eigen doornstruik, dat kan van alles zijn. Tegenslag, verlies, ziekte, rouw, ontslag. Binnen die gebeurtenissen zoeken we een richtingwijzer naar vreugde.
Leven met vreugde, genieten van alles dat het leven aan goed biedt, is goed voor je ziel. Het draagt hier en nu bij aan je geluk. Het helpt je om in donkere tijden meer licht te blijven zien. Dat zit zo. Eerst een paar feiten over sport.
Ik loop hard. Zo werk ik aan mijn lichamelijke conditie. Van mijn fysiotherapeut leerde ik iets belangrijks over conditie. Als je je fysiek inspant, gaat je hartslag omhoog. Dat is ontzettend goed bedacht door het hart. Stop je met de inspanning, dan daalt je hartslag.
Hoe sneller dat herstel gebeurt, des te beter je conditie.
Trainen brengt je hartslag omhoog. Hoe hoger je hartslag kan worden, des te lager deze in rust kan zijn. Dat kan ver gaan, tot 30, 40 slagen per minuut. Je maximale hartslag is overigens 220 min je leeftijd.
De vraag die ik nu ga beantwoorden is deze: wat hebben deze fitte feiten te maken met een triest verhaal en levenslustige adviezen van voor de jaartelling?
Ik zie het zo. Je kunt je geestelijke conditie ook trainen. Je kunt jezelf aanleren de wereld te bezien vanuit vreugde en dankbaarheid, in een hoge hartslag. Dat helpt je om het vol te houden in moeilijke tijden, in de lage hartslag. Hoe meer je aan de bovenkant traint, aan vreugde, blijdschap, hoe beter je het aan de onderkant volhoudt.
Ik sta ’s avonds na een optreden de gekregen bloemen schuin af te snijden. Ik noem dat altijd mijn ‘Mary Dresselhuysmoment’, omdat deze comedienne van naam dit vast vaak ook gedaan heeft. Het is al laat, ik heb haast en snijd mij met het vlijmscherpe mesje in mijn wijsvinger. Door de nacht klinkt een krachtterm met religieuze inhoud.
Maar is het vervolgens niet wonderlijk dat zo’n flinke snee zich vanzelf gaat herstellen? Ik weet ook wel dat daar een fysiek proces achter zit. Tegelijk verwonder en verheug ik mij erover. Binnen twee weken zie je er niets meer van. Hoe leuk is dat? Dit voorbeeld schijnt minder goed te werken als je bloedverdunners gebruikt.
Op zomaar een dag kun je je verheugen over duizend en een dingen. Vriendelijke woorden. Mooi weer. Prachtige muziek. Lekker eten. Vriendschap. Mooie dingen om je heen. Kleuren. Geuren. Stilte. Leven. Natuur.
Al dat mooie neemt niet weg, dat het in je leven, in de wereld kan stormen. Dat staat vast. Wij leven met gemis, lijden, ziekte, tegenslag. Naast licht is het ook donker.
Er zijn tijden geweest, ver voor de onze, waarin de strijd tussen licht en donker overheersend was. God en de duivel. Goed en kwaad. Hemel en hel. Gered of verloren. Herkenbaar voor iedereen die ‘Knielen op een bed violen’ las of zag. Het leven leert mij anders. Er zijn schakeringen tussen licht en donker, tinten en tonen. In de wereld van het licht komt het donker mee. In de wereld van het donker weet het licht steeds weer door te breken.
Wij hoorden een paar vieringen geleden muziek van Leonard Cohen, ‘there is a crack in everything, that’s how the light gets in’. In alles zit een scheur waardoor het licht naar binnen komt. Waar het om gaat is dit: in het donker blijven zoeken naar het licht, in het licht de ogen niet te sluiten voor het donker.
Mij lijkt dat juist het genieten en de vreugde ons gevoelig maken voor lijden. In mijn werk als verteller laat ik mij inspireren door schrijver, regisseur en toneelmaker Dario Fo. Een van zijn gevleugelde uitdrukkingen is ‘humor maakt de hersenen week, zodat de spijkers er beter in kunnen’. Alles wat mij aan moois, aan geluk, aan goeds ten deel valt kan ervoor zorgen dat mijn hart open blijft staan voor mensen die lijden onder onrecht, geweld en honger.
Ik geloof dat mensen gemaakt zijn van en voor licht. Als wij van licht zijn gemaakt, dan zijn andere mensen dat ook, niemand uitgezonderd. Wij zijn geroepen om er aan bij te dragen dat andere mensen ‘van licht worden’.
Dit alles wordt gevoed door het geloof, dat wij geschapen zijn om beelddragers van de Eeuwige te zijn, om liefde en licht te zijn. Dat maakt mij ten diepste vrolijk, vervult mij met diepe vreugde, die ik kan aanboren in donkere tijden.
Weet ik dit allemaal zeker?
Nee, dat weet ik niet allemaal zeker.
Als ik het zeker zou weten, zou het geen geloof zijn.
Ik geloof het, en daaraan houd ik mij vast.
Zingen: Danklied, couplet 1, 2, 4 en 5
Intermezzo
Nu volgt de collecte. Je kunt daarbij iets geven en iets ontvangen.
Je kunt iets geven voor de Nationale Stichting ter Bevordering van Vrolijkheid.
De Vrolijkheid geeft extra aandacht aan kinderen en jongeren in Nederlandse asielzoekerscentra. Voor deze kinderen organiseert de Vrolijkheid samen met bewoners in de azc’s creatieve activiteiten.
Je kunt iets ontvangen uit de twee moppentrommels die langskomen. Pak er een mop uit en lees hem voor aan iemand naast, voor of achter je. Er mag gelachen worden!
Het thema in beelden
Je kunt je oefenen in het zien van al het licht, al het mooie, al het goede waardoor wij omringt worden. Daar kun je je in verheugen. Wij nodigen jullie uit om hier een licht te ontsteken voor alles waar je dankbaar voor bent.
Intussen zingen wij samen, zo lang als het duurt:
'Jesus le Christ, lumiere interieure'
De zegen mee
Dat de Eeuwige je zegent
Je voeten laat dansen
en je armen sterk maakt
Dat de Eeuwige je hart met tederheid vervult
en je ogen met pretlichtjes..
Zingen: Kom, Schepper Geest
|
