Oecumenische Basisgemeente Apeldoorn

Tijd voor de juiste toon

2 juli 2017

Intro met klanken - koor komt zacht neuriënd de kerkzaal in - ingetogen

Kaars aansteken

Zingen: Hier zijn verzameld

Welkom en inleiding

Voor ons allemaal een hartelijk welkom in deze viering.
Omdat de juli-viering zo lang open bleef staan, opperde iemand het idee dat deze viering – tijd voor de juiste toon – wel eens door het koor zou kunnen worden ingevuld. Met instemming zijn een paar koorleden aan de gang gegaan. Gewoonlijk zingt het koor liederen die zijn uitgezocht door de voorbereidingsgroep van de betreffende viering. In deze viering zingen we de favoriete liederen van de 5 voorbereiders.

Een koor spant zich in om bij het zingen de juiste toon te vinden. Maar, wat is de juiste toon? Wij zijn niet één stem, maar 18 stemmen. En die 18 stemmen zijn weer verdeeld in sopranen, alten, tenoren en bassen. We hebben een dirigent en een pianist. En dan begint het instuderen van een lied, het vinden van de juiste toon. Dat gaat niet vanzelf.

Eerst per stemgroep, met hulp van de piano en de dirigent, de eigen partij aanleren. Daarna moeten de 4 stemgroepen samengevoegd worden. Vier melodieën moeten gaan klinken als een harmonisch geheel. De dirigent geeft aanwijzingen: probeer iets zachter te zingen, laat emotie doorklinken in je stem, luister naar de andere stemmen, geef elkaar de ruimte, . . . .

En dan, na een uur je best doen, begint de dirigent tevreden te kijken. De koorleden zuchten voldaan. We hebben samen iets bereikt. We hebben samen de juiste toon gevonden.

Niet alleen bij zingen is het belangrijk om de juiste toon te vinden. Ook voor andere terreinen gaat dit op, zoals bij het spreken met elkaar.

Hoor je de toon van de ander? Luister je echt naar de ander? Het spreekwoord zegt: Het is de toon die de muziek maakt. De manier waarop iets gezegd wordt is net zo belangrijk als de inhoud van wat er gezegd wordt.

Zingen: Eerste stem

Op zoek naar de juiste toon

Nadat ik me had opgegeven voor deze viering, ben ik gaan nadenken wat de betekenis zou kunnen zijn van“Tijd voor de juiste toon”. Je kunt er heel veel kanten mee uit, zoals al eerder is gezegd.

De juiste toon in de muziek, daar kan ik wat mee. Als je musiceert met anderen, zoals ik regelmatig doe, is het belangrijk dat je op elkaar afstemt om een samenklank mooi te laten klinken. Jullie horen dat later in een muziekstuk.

Ik wil het nu hebben over mijzelf, maar dan in de vorm van: spreek ik de juiste toon. En komt, dat wat ik zeg of mijn lichaamshouding wel goed bij de ander over, waar ik mee in gesprek ben.
Het gebeurt wel, dat ik de juiste toon niet kan vinden en dat hangt ook van mijn stemming af. Ook gebeurt het wel dat ik niet in de gaten heb dat mijn toon, de manier waarop ik praat of de dingen zeg, niet juist is. En daar kom je achter door de reactie van de ander. Het wordt niet in dank afgenomen. Dan kan ik spijt hebben, dat ik dat zo gezegd heb.
Veel wordt gezegd zoals het bij mij spontaan boven komt, als vanuit een automatisme, een routine. Om de juiste toon te vinden in een gesprek is het belangrijk om een aantal dingen in de gaten te houden: zoals zelfreflectie, respect voor elkaar, luisteren, lichaamstaal, hoe je in het leven staat voor jezelf en anderen, interesse voor elkaar.

Maar toch is het belangrijkste, dat de juiste toon diep van binnen uit jezelf moet komen. Daar was hij/zij altijd al aanwezig. En daar van uitgaande blijft oefenen daarin zeker zinvol.

Zingen: Woord dat ruimte schept

Gedicht ‘Luisteren’

Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij begint mij adviezen te geven,
dan doe je niet wat ik je vraag.

Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij begint mij te vertellen
waarom ik iets niet moet voelen
als ik het voel,
dan neem je mijn gevoelens niet serieus.

Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij denkt dat jij iets moet doen
om mijn problemen op te lossen,
dan laat je mij in de steek,
hoe vreemd dat ook mag lijken.
Misschien is dat de reden
waarom voor sommige mensen bidden werkt,
omdat God niets terugzegt
en geen adviezen geeft
of probeert dingen voor je te regelen,
God luistert alleen maar
en vertrouwt er op
dat je er zelf wel uit komt.

Dus, alsjeblieft,
luister alleen maar naar me
en probeer te begrijpen.

En als je wilt praten, wacht dan even
en ik beloof je
dat ik op mijn beurt
naar jou zal luisteren.

Zingen: Laat onze woorden stijgen

De toon en taal van mensen

Er is een uitgebreide muziektheorie waarin staat aan welke regels het bepalen van de juiste toon in de muziek is gebonden. Wanneer horen tonen logisch bij elkaar? Staan ze in de juiste toonsoort? Klinken ze in harmonie? Wanneer leiden deze tot dissonanten en roepen spanning op? Het vinden van de juiste toon suggereert een actieve houding waarbij een klank wordt weergegeven zoals die moet klinken zoals een componist die bedoeld heeft.
Maar er wordt in de muziek ook geïmproviseerd. Muzikanten hebben iets in hun hoofd en via hun instrument wordt het hoorbaar. En dit krijgt een extra dimensie als meerdere muzikanten samen spelen.

Koorleden zijn ook muzikanten. Hun stem is hun instrument. Ze zullen naar elkaar moeten luisteren om te horen of het geheel van klanken klopt, in harmonie is en zuiver. De dirigent is hun gids die aangeeft wanneer ze mogen beginnen en in welk tempo en of dit hard is of zacht. De luisteraars zullen dit waarnemen en er een oordeel over hebben. Hun stemming wordt er door beïnvloed en het is steeds weer de vraag hoe de koormuziek bij hen binnenkomt.

In ons dagelijks leven is het eigenlijk niet anders. We zijn immers sociale mensen die elkaar thuis treffen of in gezelschappen buitenshuis, in een vereniging, bij het werk, in de basisgemeente en we hebben allemaal instrumenten om aan anderen te laten horen. Onze stem maar nog veel meer! We kunnen met deuren slaan. We hebben een fietsbel of een claxon, voeten om mee te stampen. Op zijn tijd een klaterende lach of een luide snik. En net als in de muziek zijn er regels die we hanteren als we ons aan anderen willen laten horen. We hebben een taal met een grammatica. Voor de geluiden die we maken hebben we conventies afgesproken. Anders dan de Chinezen laten we bij het eten geen boer. En nu we het toch over de Chinezen hebben is hun taal, het Kantonees, bij uitstek een voorbeeld van een “toontaal”. De toonhoogte van uitgesproken woorden is bepalend voor de betekenis: Je kan in het Chinees je moeder zo maar uitschelden voor paard als je het woord “ma” te hoog uitspreekt. Het zoeken naar de juiste toon in de taal is dus hier van levensbelang.

In de Nederlandse taal zijn de toonhoogten waarmee we woorden uitspreken minder essentieel. Toch kennen wij ook de uitdrukkingen “niet zo hoog van de toren blazen” ,“Sla eens een andere toon aan”. Het gaat dan om dominant zijn in een gesprek of veel te zeker zijn van je zaak.
De juiste toon zoeken is ook luisteren en willen begrijpen wat de ander zegt, onderzoeken of de door mij gesproken woorden overkomen. De juiste toon heeft alles te maken met “hoe ik met de ander wil omgaan”. Kil, niet geïnteresseerd, dus afstandelijk, uit de hoogte of met respect, proberen met de ander er iets goeds, iets moois van te maken, liefdevol.

In 1 Korinthe 13 staat hierover een zinnetje.
“Stel dat ik de talen van de mensen en van de engelen kon spreken. Maar als ik dat zonder liefde deed, was het alleen maar lawaai.”

Dat is nogal wat. Moet ik nou bij alles wat ik voortbreng geïnteresseerd en liefdevol zijn? Soms baal ik gewoon als een stekker en ben ik even stil. Maar soms kan “Balen als een stekker” of verdrietig zijn, de juiste toon zijn om mij te hervinden. Voor ieder mens geldt denk ik dat in harmonie leven alleen maar kan als hij/zij bewust om gaat met zichzelf, zijn/haar eigen tonen, en bewust omgaat met de tonen van de anderen. Proberen daarop af te stemmen. In dit opzicht geldt ook: Heb je naaste lief als jezelf. Neem de ander net zo serieus als jezelf.

Zo creëer ik harmonie. Maar het kan nog mooier als ik in mijn taal en tonen naar anderen niet alleen maar de afgesproken grammatica hanteer, de bekende conventies maar ook probeer te improviseren. Onbevangen zoeken naar nieuwe of onbekende tonen bij mij en bij de ander. Maar als ik dat zonder liefde doe, hoor ik alleen maar lawaai.

We hebben in het kader van het thema van deze viering liederen gekozen waar we van vinden dat ze aan het thema de juiste klank en de juiste taal geven. Het volgende lied “Groter dan ons hart” is gekozen omdat het in de traditie van vieren in onze basisgemeente herhaaldelijk is gezongen. Het lijkt wat mij betreft in de gebedstaal te veel te verwijzen naar de Eeuwige (Gij) buiten ons, terwijl het Al, de Eeuwige, de Liefde in elk mens huist. Dat neemt niet weg dat de toon en taal van solidariteit in dit lied zijn voor alle mensen die hun lot niet kunnen dragen, de weerlozen, de vluchtelingen, maar ook de hoop (tegen alle schijnbare noodlot in) en de schets van een visioen van vrede gericht zijn op verbinding en harmonie.

Zingen: Groter dan ons hart

Mededelingen en Collecte

Collecte is dit keer bestemd voor Musicians without borders

Ondertussen speelt het fluitkwartet 4vU 'Bist du bei mir' (J.S BACH)

Zingen: Mag het pad verlicht zijn