Kunst en Religie

Welkom

Mededelingen

Zingen : Vol van verwachting zijn wij gekomen

Kunst en Religie

Hebben kunst en religie iets met elkaar te maken. Ik denk het wel. Een belangrijk deel van de kunstwerken literair beeldend, muzikaal of theatraal zijn religieus. Voorbeelden in de muziek zijn: de Matthäus-Passion en Die Schöpfung van Haydn. Deze zijn in opdracht van de kerk of kloosters of andere religieuze instellingen gemaakt. Ook voor niet westerse kunst geldt trouwens, dat het grootste deel uit religie voortkomt. Veel voorwerpen, die in musea hangen of staan komen uit religieuze mythen van andere culturen. De eerste kunstuitingen van de mens zijn zo goed als zeker religieuze uitingen. De in 1908 gevonden Venus van Willendorf is een vrouwen beeltenis van een moedergodin. Het is een uitdrukking van het besef, dat het goddelijke te maken heeft met de gave van het leven en de vruchtbaarheid. De eerste voorbeelden van kunst en religie zijn dus al heel oud zo’n 25.000 jaar.

Oude schilderijen zijn meestal religieuze afbeeldingen. In de middeleeuwen konden mensen niet lezen, dus werd het Bijbelse verhaal uitgebeeld. Op het voorportaal van veel kerken staat vaak een afbeelding met het laatste oordeel. Aan de ene kant staat rechts de heerlijkheid en aan de andere kant links de hel. Het is als een soort waarschuwing wat er gebeurt, als je niet goed leeft.
In protestantse kerken en moskeeën zul je geen beelden of afbeeldingen van heiligen vinden.
In het tweede gebod staat immers: Gij zult u geen gesneden beeld, noch enige gelijkenis maken van wat boven in de hemel is.

Op de schilderijen van Rembrandt zie je Bijbelse taferelen. Hij was geraakt door de verhalen. Zijn schilderijen zijn spiritueel en ontroerend. Zoals dit schilderij: Adam en Eva in het aards paradijs. Vroegere kunst was volgens oude regels ambachtelijk. De kunst van nu is volgens de nieuwe regels meer van de originaliteit.
Kunst hoeft niet alleen mooi te zijn, maar mag ook commentaar geven op de maatschappij, zoals de Quernica van Picasso. Zo kunnen religieuze kunst en aardse kunst heel goed naast elkaar bestaan.

Wij, de voorbereidingsgroep van deze viering ( An, Hilde en Corrie) , zijn naar de St. Catharinakapel in Oud-Lemiers in Limburg geweest. Het scheppingsverhaal wordt daar op een heel eigen wijze uitgebeeld. Wij vonden het schitterend en we zullen jullie het ook laten zien.
In het kerkje waren wij geraakt door de symboliek, die in het religieuze verhaal zat en door de kunstenaar gemaakt was.

Die geraaktheid zet iets in gang, namelijk de verbeeldingskracht. Dat is het vermogen dat de mens wellicht onderscheidt van de dieren. Religie en kunst bestaan allebei uit verbeelding, ze leggen verbinding met het onzegbare.

In het kerkje was de verbeelding ruim aanwezig. Met de gids, die ons een prachtige rondleiding gaf begrepen wij wat we zagen. Het scheppingsverhaal op een moderne manier uitgebeeld. Op het eerste gezicht lijken het kindertekeningen, maar wel met veel symboliek. De tekeningen overstijgen de werkelijkheid, maar je wordt er wel door geraakt. Ik hoop dat wij iets van onze ervaring aan jullie kunnen overbrengen.

De St. Catharina kapel

Hans Truijen 1928-2005

Zingen : O Schepping ,O Schoonheid

De schepping in beelden

Van donker naar Licht.

1 De chaos
2 Het paradijs
3 Vissers van mensen
4 Moed
5 Het offer
6 Angst
7 De wereld
8 Hoop
9 Licht

D1

De schepping begint uit het niets. Daarom is de achterwand van de kapel zwart. Het begin is immers leeg: er is geen licht, er is geen zon, geen maan of sterren. Uit deze zwarte leegte ontspringt God in een chaotische wolk van kleur. Het is een levende wolk, op zoek naar contact, want ze is bezet met ogen. Hijgend en blazend schept God de ruimte waarin de schepping zich zal ontvouwen.

D2

In de hoofdstroom van de schepping staat het licht. Daar vormt God de mens: Adam en Eva. Truijen zet beiden centraal in het heelal en omgeeft hen met ogen, want er is contact tussen God en mens. Aan weerszijden staan de leeuw en het lam, waarbij de leeuw het lam niet naar het leven staat. Dit is het aards paradijs met d mens in het middelpunt.

D3

Elke geboorte, ook de geboorte van de Messias, begint met het breken van het water. Water brengt leven. Water is van belang in alle grote religies: van het rituele bad in het jodendom en de rituele wassing in de islam, via het heilige water in de rivier de Ganges voor de Hindoes, tot het doopwater in het christendom. Dansend laat de Messias zich door het water meenemen. Jezus’ leerlingen worden vissers van mensen.

D4

Jezus draagt de rode kammen van de haan. Een immense haan vormt de achtergrond van deze scène.  De haan staat voor de moed en het licht, omdat hij zich elke ochtend weer opnieuw tegen de duisternis verzet. Tot de vierde eeuw bevonden zich afbeeldingen van de haan op christelijke sarcofagen. Op de kerktorens draait de haan nooit met de wind mee. In tegendeel: de haan draait tegen de wind in. Daarmee staat hij voor de mens, die zijn eigen weg durft te gaan.

D5

De figuren zijn abstract, ze hebben geen gezicht of uiterlijke kenmerken. Wat Jezus moest ondergaan, overkomt immers talloze mensen wereldwijd.

D6

Hoop versus vrees, vooruitgang tegenover stilstand. Hoog en licht tegenover laag en duisternis. In de donkere onderstroom staat een dreigend dier, dat met een hand door  Jezus wordt gesust. Het is het dier van de angst. Zijn kleur loopt door in de gestalte van een blinde. Hij symboliseert de gehandicapte mens in onze wereld. Want er is meer: De blinde is bevangen door de angst, hij staat met zijn blindenstok hulpeloos in de wereld. Wellicht is hij wel ziende blind? De man, die hem geneest maakt in zijn wolk van bloemen deel uit van een andere wereld. Genezen, dat is afstand nemen van de angst, iemand betrekken bij de samenleving van de levenden.

D7

Op de boog, die beide ruimtes van de kapel scheidt, staat Maria centraal. De Madonna zit op een wolk met de contouren van een wereldkaart. Het is de wereld zoals die zou moeten zijn. In zachte kleuren vol vissen en vogels.
Te gelijkertijd danst Maria op de apocalyptische draak. Dat verbeeldt de wereld zoals wij haar maken. Een sombere wereld in rode en paarse tinten. De natuur is verdwenen. In haar plaats komen consumptie goederen, sex en geweld.  Het is de draak uit de Openbaring van Johannes: “De draak ging voor de vrouw staan die op het punt stond haar kind te baren, om het te verslinden zodra ze bevallen was”.  De draak draagt wel een gouden kroon, maar uiteindelijk zal hij machteloos zijn, meent Johannes.

D8

Onder de apocalyptische boog door betreed je een hemelse ruimte. Het is geschilderd in lichtblauw met groene bogen. In het blauw schitteren de sterren. De groene bogen zijn de kleur van de hoop.

D9

Pal tegenover de zwarte achterwand ( de lege duisternis van het begin) het licht. Dit symboliseert het volle licht van het einde. Een vlinder vult de hele muur. En zoals een rups sterft in zijn pop, om weer te verrijzen als vlinder, doorloopt ook de gelovige ziel haar stadia van leven, dood en wederopstanding.

Zingen : Ruimte waar het licht kan komen

Collecte voor Stichting “DE VROLIJKHEID”

Kijk voor deze stichting op https://www.vrolijkheid.nl/

Zegen

Waar liefde woont
Alleen kan ook
met twee of drie is beter
twee of drie
met twaalf
of zeven maal zeven
eendrachtig.

Je wast je piekharen hoofd
je haar wordt zacht
je wrijft de zalf erin
het druipt over je konen
in je hals.

Zo voelt het, zijn met
velen, veilig
dauw daalt neer
van hoog gebergte
in de morgenzon.

Je kent elkaar,
je weet wie bij je hoort
gezegend ben je.

Zo voelt de nieuwe wereld
die komen zal.

Huub Oosterhuis, vrij naar psalm 33

Zingen : Dat een nieuwe wereld komen zal

Muziek : Allegro uit vioolconcert in A van J.S.Bach

Afbeeldingen uit Catharinakapel te Lemiers (gemeente Vaals) met schilderingen van Hans Truijen: www.catharinakapel-lemiers.nl

email: info-kapel@catharinakapel-lemiers.nl