Voor aanvang instrumentale (kerst)muziek

Stephen Siktberg: Christmas Guitar

Welkom  

Van harte welkom aan iedereen die luistert naar deze digitale kerstviering. Deze viering is voorbereid door Aty van den Brink, Wim Brinkman en mij, Heleen Boonstra. Ja, daar zitten we dan te luisteren, iedereen in zijn of haar eigen huis waarschijnlijk. Heel erg jammer natuurlijk om deze kerst opnieuw niet samen te kunnen vieren en elkaar niet te zien en te kunnen ontmoeten. Maar in deze corona omstandigheden is het niet anders, omdat de risico’s veel te groot zijn. We zullen het er mee moeten doen. En dat kan ook, want ook digitaal is er verbondenheid met elkaar en met de wereld. Ook in deze onzekere periode met een onvoorspelbare toekomst is er hoop op betere tijden.

Een praktisch nadeel van een digitale viering is dat er geen mogelijkheid is voor mededelingen. Eén mededeling kunnen wij hier wel doorgeven, namelijk dat een aantal zanglustige koorleden hard heeft geoefend en een poging heeft gedaan om alle liederen te zingen. Maar door de ingestelde maatregelen lukte het net niet om alles naar behoren te vertolken. Daarom zijn er maar twee liederen van een deel van ons eigen koor te horen. Voor de overige liederen hebben we CD’s gebruikt.

Mocht iemand anders een mededeling hebben, dan kan je je bericht naar het basis mailadres sturen en dan kan het op die manier verspreid worden.

We hebben nu natuurlijk in deze digitale viering ook geen bloemen, maar wij vonden het fijn om toch bloemen te geven: Marion heeft bloemen thuis bezorgd bij Cunie.

Deze kerstviering gaat over zegenen. Vanwege dit thema hebben we de lofrede van Maria, het Magnificat, centraal gezet. Maria is de gezegende onder de vrouwen. Als je de lofrede leest, dan blijkt er nogal opruiende tekst in te staan, waarin de bestaande verhoudingen worden omgekeerd: “heersers stoot Hij van hun troon en wie gering is geeft Hij aanzien”. We hebben er voor gekozen om met het openingslied meteen de inhoud en de diepte in te duiken.

Zingen: Voor kleine mensen

Wat is zegenen?

Deze viering heeft als onderwerp meegekregen Zegenen. Wat is zegenen eigenlijk en wat betekent het?

Ons woord ‘zegen’ komt van het Latijnse woord ‘signum’: teken, bewijs of wonder. Het is een teken van onze welwillendheid voor de ander en een bede om de welwillendheid van God. Maar in het Latijn is het woord gezegend ook: Benedictus. Dat wil zeggen, bene-dicere wordt meestal vertaald door zegenen, maar letterlijk betekent het: goedspreken, prijzen, loven, roemen, huldigen, eer betonen, groeten. Dus goed-spreken, goede woorden spreken en ook de daad bij het woord voegen. Een goed woordje voor iemand doen. Niet kwaad spreken, maar iemands naam noemen met respect en liefde.

In de boeddhistische ethiek is het belangrijk hoe je iets zegt. ‘Juist spreken’ is één van de vijf leefregels van Boeddha. Juist spreken betekent de waarheid spreken. En het gaat om het vermijden van woorden die anderen zouden kunnen kwetsen of schaden, dus om niet kwaad te spreken.

In de joodse traditie is de bekendste gebedsvorm een ‘beracha’ of ‘zegen’. Een vrome jood moet elke dag minstens honderd zegenspreuken zeggen. Een zegenspreuk begint met ‘Gezegend ben Jij, Eeuwige onze God …’.

In het Hebreeuws betekent zegenen letterlijk ‘gewichtig zijn en gewichtig dóen zijn’. Wie iemand zegent, maakt de ander groot en kleineert en negeert de ander niet. In het Hebreeuws zijn zegenen en groeten hetzelfde woord. Ook in onze tijd komen we deze woorden tegen: Grüss Gott, adios, adieu, ajuus, God bless you, Gods zegen voor jou, sjalom. Groeten is een wijze van zegenen en draagt niet alleen het goede over, maar het bevordert ook de saamhorigheid en de onderlinge vrede. De groet brengt mensen bij elkaar.

Tot zover de toelichting op de oorsprong van het woord zegenen.

Het ritueel van het zegenen vindt zijn oorsprong in de bijbel. Al op de eerste bladzijde in het scheppingsverhaal gaat het over zegeningen. Op de zesde dag schiep Hij de mensen en zegende hen. De zegen heeft alles te maken met het geheim van het leven. Wat er in de wereld en in ieders leven ook allemaal fout kan gaan, dat neemt niet weg dat het leven in principe goed is. Een mens wordt gezegend met het oog op de toekomst. Aan mensen onderweg wordt een richting gewezen. De schepping zal tot zijn bestemming komen. Er zal vrede op aarde zijn.

De zegen is ook een kerkelijk ritueel dat voltrokken wordt door een priester of predikant. Aan het eind van een kerkdienst wordt de gemeente gezegend. Bij een huwelijk wordt een zegen uitgesproken over het bruidspaar. En mensen kunnen zich ook persoonlijk laten zegenen. Vaak is een bijzonder moment de aanleiding, zoals een doop, een geloofsbelijdenis, een priesterwijding of een afscheidszegen.

Bijzondere gebeurtenissen en levenservaringen kunnen ook als een zegen beleefd worden. Iemand kan zich een gezegend mens voelen. De ervaring heeft diegene geleerd dat het leven goed is. Dat kan ook een moment zijn dat er rust over je komt, vertrouwen dat het goed komt. Of je weet je gezegend met iets wat bijzondere waarde voor je heeft. Meestal heeft het iets te maken met voorspoed en welzijn. In die zin wensen wij elkaar aan het begin van het nieuwe jaar veel heil en zegen toe.

Een kenmerk van een zegen is dat het niet alleen bij woorden blijft. Het gaat ook om een sprekend gebaar. Een zegen is breder dan ‘de zegen van boven’. Mensen zijn ook geroepen om elkaar te zegenen. Zegenen is de ander groot maken en leefruimte geven. Zegenen is je zo inzetten voor de ander, dat die ander het leven aandurft en tot bloei komt, op haar of zijn eigen plaats. Je kan een ander helpen om die plaats, die ruimte, te vinden. Dat werpt je ook even terug op de vraag: heb ik mensen die mij zegenen? Ben ik daar zuinig op? En ben ik anderen tot zegen?

Een mooie samenvatting van wat zegenen inhoudt, is eigenlijk wat de jaarthema werkgroep zelf er over heeft geschreven bij het thema van deze viering: ‘Gezegend kerstfeest’, dat wensen wij elkaar. Zegenen is letterlijk: de goede woorden spreken, woorden die opbouwen, die toekomst openen, woorden die bevestigen, vertrouwen geven. Als mensen kunnen wij elkaar zegenen. Het is gewoon elkaar in het licht zetten. Wie iemand zegent, maakt de ander groot.

Zingen: De zegen van jouw naam

Maria, de gezegende onder de vrouwen ?

Zegenen, we hoorden net dat dit meerdere betekenissen kan hebben. Maar wat zegt de Bijbel nog meer over zegenen, dit is wel de kerstviering. Ik denk dan aan Maria, die de gezegende onder de vrouwen wordt genoemd. Maar waar staat dat in de bijbel en wie zegt het?

Wat betekent het voor een jonge vrouw als Maria om de gezegende onder de vrouwen te worden genoemd? Is het iets om blij van te worden? Of heeft het meer de betekenis van een opdracht, een roeping?

We vinden de betreffende teksten in het evangelie van Lucas: Nadat Maria heeft gehoord dat zijn zwanger zal worden, reist ze naar haar oudere nicht Elisabet die zoals Lucas het beschrijft in haar zesde maand is. Het zijn de begroetingswoorden van Elisabet: Gij zijt de gezegende onder de vrouwen en gezegend is de vrucht van uw schoot.

Hoe reageert Maria hier op? Laten we het maar gaan lezen in het evangelie van Lucas.

Lezing: Lucas 1: 39-55

Kort daarop reisde Maria in grote haast naar het bergland, naar een stad in Juda, waar ze het huis van Zacharias binnenging en Elisabet begroette. Toen Elisabet de groet van Maria hoorde, sprong het kind op in haar schoot; ze werd vervuld van de heilige Geest en riep luid: ‘De meest gezegende ben je van alle vrouwen, en gezegend is de vrucht van je schoot! Wie ben ik dat de moeder van mijn Heer naar mij toe komt? Toen ik je groet hoorde, sprong het kind van vreugde op in mijn schoot. Gelukkig is zij die geloofd heeft dat de woorden van de Heer in vervulling zullen gaan’.

Maria zei:

‘Mijn ziel prijst en looft de Heer,
mijn hart juicht om God, mijn redder:
Hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares.
Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen,
ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij geddaan,
heilig is zijn naam.
Barmhartig is Hij, van geslacht op geslacht,
voor al vie Hem vereert.
Hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm
en drijft uiteen wie zich verheven wanen,
heersers stoot Hij van hun troon
en wie gering is geeft Hij aanzien.
Wie honger heeft overlaadt Hij met gaven,
maar rijken stuurt Hij weg met lege handen.
Hij trekt zich het lot aan van Israël, zijn dienaar,
zoals Hij aan onze voorouders heeft beloofd:
Hij herinnert zich zijn barmhartigheid
jegens Abraham en zijn nageslacht,
tot in Eeuwigheid.’

Zingen:  Magnificat van Taizé

Magnificat anima mea dominum

Mijn ziel prijst en looft de Heer. We hoorden het meerstemmig en in canon, meerdere malen herhaald. De lofzang van Maria gaat echter veel verder. De wereld wordt op zijn kop gezet. Luister maar:

Hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm
en drijft uiteen wie zich verheven wanen,
heersers stoot Hij van hun troon
en wie gering is geeft Hij aanzien.
Wie honger heeft overlaadt Hij met gaven,
maar rijken stuurt Hij weg met lege handen.

Deze lofzang kwam ook al voor in het Oude Testament, luister maar, hier zijn enkele regels uit de lofzang van Hanna, zoals we die vinden in het boek Samuel.

 De HEER maakt arm en hij maakt rijk,
vernedert diep en heft hoog op.
Hij verheft uit het stof wie berooid is,
uit het vuil tilt hij op wie alles ontbeert.
Hij laat hen wonen bij hooggeplaatsten,
hij houdt een ereplaats voor hen vrij.

Zowel  in de lofzang van Maria als in de lofzang van Hanna wordt de bestaande orde omgedraaid. De wereld wordt op zijn kop gezet. Hier betekent goede woorden spreken, zegenen, de bestaande orde omdraaien. Niet alleen Mijn ziel prijst de Heer, maar uitzien naar een nieuwe wereld.

We leven in een tijd met grote onzekerheden en grote veranderingen. Vanzelfsprekendheden vallen weg. De lofzang van Maria geeft ons een perspectief. Geen wonder dat de lofzang van Maria door meerdere componisten muzikaal is verwoord. We luisteren nu naar het Magnificat van Bach.   

Magnificat van Bach

La Chapelle Royale en Collegium Vocale o.l.v. Philippe Herreweghe

Hoezo ‘Wie gering is geeft Hij aanzien.’?

In het Romeinse Rijk, dat geregeerd wordt door de machtigen, vinden we vele geringen. Hiertoe behoren ook Elisabet en Zacharias, Jozef en Maria. Kondigt een engel daarin verandering aan? Elisabet zei het al tegen Maria: “Je bent de meest gezegende onder de vrouwen en gezegend is ook de vrucht van jouw schoot!” Het kind zal meer geschiedenis maken dan keizer Octavianus. De hemel wil een bijzonder kind ter wereld brengen in een uithoek van het Romeinse Rijk. Een kind dat de wereld moet veranderen en deze voorgoed in een ander licht zal zetten. Volgens de profetieën zou dit kind maar op één plek geboren kunnen worden, namelijk in Bethlehem, de stad van de grote koning David.

De inschrijving op keizerlijk bevel zorgt ervoor dat Jozef en Maria precies daar zijn waar ze moeten zijn op de dag van de bevalling. Hoe zou dit voor hen geweest zijn? Hoe zouden zij alle gebeurtenissen van die tijd hebben beleefd? Beide hadden van een engel gehoord dat ze een bijzonder kind op de wereld zouden zetten. De ongeplande zwangerschap zou hun relatie danig op de proef hebben gesteld, zo lezen we.

Maria draagt haar kind, maar ze wordt zelf ook gedragen. Ze moet vertrouwen op de boodschap van de engel. De reis naar Bethlehem is verre van gemakkelijk, maar Jozef en Maria vertrouwen erop dat het goed zal komen, hoe dan ook. Dat roept natuurlijk ook de vraag op: Hoe is dat voor ons? Hoe kijk je naar jouw geschiedenis? Hoe kijken wij naar de wereld om ons heen? Er gebeurt van alles waar wij totaal geen invloed op hebben. Ik vraag me wel eens af: “Komt het nog goed met deze wereld?” En wanneer dan?

In het Magnificat horen we: “Mijn ziel maakt groot de Heer.” Hoezo? Zag Maria niet wat er om haar heen gebeurde? Het was me nogal een lekkere tijd voor eenvoudige mensen. “De Heer toont zijn kracht, . . . . machtigen stoot Hij van de troon . . . .  Wie gering is geeft Hij aanzien . . . . etc.” We hebben het daarnet nog allemaal gelezen in Lucas 1.

En als ik naar het nieuws kijk en in de krant lees wat er ook heden ten dage in de wereld gebeurt, word ik soms boos en moedeloos. Maar kennelijk vinden we toch steeds weer de kracht om verder te gaan. Met dat visioen voor ogen van deze wereld omgekeerd. En dan zie ik toch ook telkens goed nieuws doorbreken. Want ondanks nog steeds oorlogen, honger en ellende en  – ja – zelfs de dreiging van een milieuramp, gebeuren er ook hoopgevende dingen. Als we kijken naar de laatste decennia, dan:

* is de armoede wereldwijd extreem afgenomen
* is er wereldwijd minder ondervoeding
* zijn er veel minder hongersnoden
* is de levensverwachting sterk gestegen, óók in de “arme” landen
* is de kindersterfte gedecimeerd over de hele wereld, vooral in Afrika geldt dit.
En dan hebben inmiddels 77 banken en pensioenfondsen verklaard niet meer te investeren in kernwapens!

Zelfs natuurrampen eisen veel minder slachtoffers dan vroeger, o.a. door een betere infrastructuur en betere hulp. Ook nieuwe generaties maken zich weer druk en protesteren tegen allerlei misstanden en – in onze ogen – verkeerd regeringsbeleid. Onlangs werd Shell nog veroordeeld! En dankzij die schrijfacties van Amnesty International zijn er toch maar mooi weer vele onschuldige moedige mensen vrijgelaten!

En zo is er meer goed nieuws – klein en groot, dichtbij en ver weg.

Laten we er oog voor hebben en elkaar bemoedigen. Hoopvol en zegenend.

Elkaar in het licht zettend. Veel lichtjes maken ook alles lichter, letterlijk en figuurlijk!

Het is onze morele plicht om hoopvol te zijn, de ene keer wat minder misschien, de andere keer ietsje meer. Zo kunnen we samen de hoop niet verliezen. We kunnen de hoop voeden, koesteren en delen!

Mogen jouw dagen gezegend zijn!

Zingen: Soms breekt uw licht

Collecte

De collecte in deze viering is voor Heifer.

Heifer werkt onder andere in meerdere landen in Afrika en de projecten kenmerken zich door een geïntegreerde aanpak van voedselzekerheid, inkomensverbetering en inspelen op het veranderend klimaat. Het klimaat verandert. En arme boeren worden het hardst getroffen, terwijl ze er het minst aan hebben bijgedragen. Droogteperiodes worden langer, regens zijn onvoorspelbaarder en áls het regent is de kans op overstromingen groot. Hierdoor mislukken oogsten en is er te weinig eten en inkomen. De boeren met wie Heifer samenwerkt versterken hun weerbaarheid door klimaat-slimme technieken toe te passen. Hierbij wordt onder andere regenwater beter opgevangen en vastgehouden en worden bodems weer gezond en vruchtbaar. Door te geven om het land vergroent de omgeving en zijn boerengezinnen beter opgewassen tegen extreme weersomstandigheden.

Een bijdrage aan de collecte kan via de bankrekening van de Stichting OBA.

Van harte aanbevolen.

Zingen: Zegenlied

Moge bij elke stap die je zet, de weg zich openen.
Moge je de wind altijd in de rug hebben.
Moge de zon schijnen warm op je gezicht.
Moge de regen vallen zacht op je velden.
En totdat wij elkaar ontmoeten:
moge God je bewaren in de palm van zijn hand.

Muziek

Stephen Siktberg: Christmas Guitar

 

 

De collecte was voor Heifer. Giften graag op onze bankrekening:
NL 17 TRIO 0379 2541 15 t.n.v Stichting OBA onder vermelding van collecte Kerstviering 2021.