Aandacht

 

Stilte
Op 23 februari jongstleden is Jan van den Berg onverwachts door een noodlottige val overleden.
Afgelopen donderdag 2 maart hebben wij in de Kapel Hoog Soeren afscheid van Jan genomen.
Jan was samen met An vanaf het begin een trouw lid van onze basisgemeente. We kennen hem als een sportief en opgewekt type.
We zullen zijn aanwezigheid missen. We steken nu een kaars aan voor Jan, om hem te gedenken en dat zijn geest bij ons aanwezig kan zijn.
Volgt een moment stilte.

Welkom

Goede morgen, hartelijk welkom op onze viering met het thema aandacht.
Wat passen onze vieringen toch mooi bij elkaar. Vorige keer ging de viering over spiritualiteit, dit heeft alles te maken met aandacht.
In het Epistel staat: “Aandacht is een prachtige combinatie van activiteit en passiviteit. Je aandacht moet worden getrokken. Door iemand of iets geraakt worden, vraagt juist passiviteit. De combinatie van actieve gerichtheid en je laten raken maakt aandacht een spannend thema”.

In Trouw van november las ik een artikel van Dirk de Wachter, wat mij erg trof. Ik citeer wat stukjes uit zijn artikel: “Hoe kan ik voor de ander van betekenis zijn en er niet voor weglopen als het moeilijk wordt. Dat is waar het uiteindelijk om gaat. Het fundament van ons bestaan is, dat we het gevoel moeten hebben dat het zin heeft.
Mijn leven krijgt zin, omdat ik in de blik van de ander wordt gezien. In onze samenleving is steeds meer ikkigheid en individualiteit ontstaan. Alleen door samenwerken kunnen we vooruitgang boeken.” Tot zover Dirk de Wachter.

In onze basis is er altijd veel aandacht voor elkaar. Ik heb dat in de basis vaak zo mogen ervaren.
Ook vandaag zijn we weer samengekomen, vol van verwachting, waar mensen elkaar in aandacht en liefde verstaan.

Zingen: Vol van verwachting

t. Marijke Koijck-de Bruijne / m. Eileen Silcocks

Mededelingen

Inleiding op het thema

Het thema vandaag is Aandacht. ‘Aandacht is een prachtige combinatie van activiteit en passiviteit. Je aandacht moet worden getrokken. Door iemand of iets geraakt worden vraagt juist passiviteit.’ Ik las dit een paar keer en ik vond het eigenlijk moeilijke zinnen. Want wat staat er nu eigenlijk? Als je aandacht wordt getrokken, word je actief en ben je actief bezig. En als je geraakt wordt, heb je een passieve instelling nodig, je moet er voor open staan. Dus alleen aandacht hebben, is niet genoeg, je moet ook geraakt worden en je laten raken.

In deze viering hebben we aandacht voor aandacht. We vonden wat synoniemen voor het woord aandacht: toewijding, devotie, attentie, concentratie, interesse, focus, oplettendheid, belangstelling. Het heeft allemaal met aandacht te maken en toch is het steeds net een beetje anders.We mijmerden eerst eens over het woord zelf. Je kan aandacht geven; aandacht schenken; aandacht krijgen; aandacht hebben; de aandacht vestigen op; de aandacht trekken; je aandacht ergens bij houden; iets kan ontsnappen aan je aandacht; en tot slot de uitspraak: alles wat je aandacht geeft groeit.

Je kan aandacht hebben voor mensen, maar ook voor de natuur of voor dingen. Het gaat dus niet alleen over het hebben van de aandacht, maar ook wáár je die aandacht op richt. Je maakt een keuze waar je je op richt. Je hebt aandacht voor iets of voor iemand.
In de vorige viering hadden we aandacht voor een mandarijn. Dat was een mooi bewustwordingsproces. Het is leuk om te merken dat je later soms opeens aan iets uit een viering terugdenkt. Zo stond ik laatst gedachtenloos een sinaasappel te eten, totdat ik mij opeens de mandarijn uit de viering herinnerde. Mijn sinaasappel werd er direct nóg smakelijker door.
Mensen hebben aandacht nodig. Iedereen heeft aandacht nodig, erkenning, je wil gezien worden. Aandacht heeft daarom ook te maken met onze menselijke behoefte aan waardering, erkenning, respect en belangstelling.

Er is ook een keerzijde aan aandacht. Moet je altijd aandacht géven? Aandacht mag er ook zijn voor jezelf en voor je eigen grenzen. Onze maatschappij staat bol van de dingen die om onze aandacht schreeuwen. Maar dat zijn niet altijd relevante of belangrijke dingen. Denk aan opvallende reclames in de krant of op straat. In supermarkten schreeuwen de merken met kleuren om aandacht en zelfs langs de snelwegen staan enorme reclamezuilen. Ook op internet en op social media zijn reclames aanwezig die proberen om je aandacht te trekken.

In het dagelijkse leven is er een overweldigende hoeveelheid informatie. Veel mensen gaan daarom maar multitasken, dus proberen om voor alles gelijktijdig aandacht te hebben, om het allemaal bij te houden. Het beeld van mensen die fietsen en tegelijk met hun telefoon bezig zijn, is bekend. Trouwens niet alleen op de fiets, maar overal in het verkeer gebeurt dit helaas. Als je alles tegelijk doet, vervluchtigt je aandacht en heb je eigenlijk nergens échte aandacht voor.
Een ander voorbeeld is eten terwijl je tv zit te kijken. Een tijd geleden merkte ik bij mezelf dat ik nauwelijks oplette wat ik aan het eten was als ik gelijktijdig naar het journaal keek. Ik had geen aandacht voor het eten zelf. Sindsdien kijk ik niet meer naar de tv tijdens de maaltijd.

De overvloed aan informatie kan je dus afleiden af van waar het om gaat. Het is goed om je bewust te zijn dat je kan vastlopen in de veelheid van dingen, waardoor er geen ruimte meer is voor werkelijke aandacht voor anderen of voor de wereld om je heen. Hein Stufkens noemde het huidige tijdperk het tijdperk van de afleiding. Dat vond ik een mooie formulering. Als je hier bewust van bent, dan kan je er ook op een andere manier mee omgaan en kiezen waar je je aandacht op richt.

Zingen lied: Vervul dit huis

t. Jan van Opbergen
m. Jan-Willem van de Velde

Overweging

Als je in de Concordantie van Trommius zoekt naar het woord “Aandacht” dan blijkt het woord in de Bijbel nauwelijks voor te komen. Slechts een enkele maal, als Jahweh zoiets zegt als: “Heb aandacht voor wat ik je nu zeg”. En misschien zou je het 4e gebod kunnen zien als een oproep tot aandacht. Dat gebod gaat over de heiliging van de Sabbath: Stop even die tredmolen van alledag en sta even stil; geef aandacht aan waar het eigenlijk allemaal om gaat.

Zo zijn wij hier vanmorgen samen in aandacht voor elkaar en in aandacht voor het begrip “aandacht”… Het woord Aandacht kent diverse verwante woorden, zoals: concentratie, toewijding, attentie, focus, enzovoorts. Ook het populaire woord Mindfulness heeft alles met aandacht te maken. Aandacht voor wat je aan het doen bent. Niet van alles automatisch doen terwijl je gedachten ergens anders zijn. Zoals met aandacht je mandarijn eten…

Ook het begrip ZEN heeft alles met aandacht te maken. ZEN is een spirituele beoefening waarbij het erom gaat dat je het hier-en-nu alle aandacht geeft, en bent met wat is. Het gaat samen met een besef van kostbaarheid van ieder moment. Zen worden betekent dat je leert aandachtig in het leven te staan. In aandacht leven, als levenshouding, hoe mooi is dat?

De bekende Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh is een inspirerende Zen-Boeddhistische leraar, die het belang van een “Leven in Aandacht” onderwees. Bekend is zijn boekje “The Miracle of Mindfulness”. Hij beschrijft hoe het spirituele pad een bewustzijnspad is, een ontdekkingsreis. Het leidende beginsel op dit pad is “Leven in Aandacht”.
Aandacht brengt je dichter bij jezelf, bij anderen, bij het leven, bij waar het echt om gaat.
Aandacht is het vermogen om helemaal aanwezig te zijn bij de plaats en het moment waar je je bevindt.
Echt aanwezig zijn, niet alleen bij de mooie en fijne zaken, maar ook bij wat lastig of pijnlijk is.
Onze werkelijke aanwezigheid is, zo zegt Thich Nhat Hanh, is de grootste gift die bestaat, voor jezelf, voor de ander en voor de wereld.

“In aandacht leven” vraagt oefening. Een belangrijke oefening is meditatie. Meditatie is allereerst: stoppen en tot rust komen. Zo kun je in contact komen met je ware zelf. Open leren staan voor alles wat er is en zoals het er is. Leren te zijn met wat er is en zoals het er is.

Hier valt nog heel veel over te vertellen, maar dat wil ik nu niet doen. Ik wil me liever nu focussen op onze groep, zoals wij hier nu samenzijn. Als basisgemeente vormen wij een groep, die aandacht heeft voor elkaar en voor wat zich in de wereld afspeelt. Aandacht voor elkaar?? Ik betrap mijzelf erop dat ik best selectief ben in de aandacht die ik heb voor jullie. Sommigen ken ik beter dan anderen. Bij de een voel ik mij vertrouwder dan bij de ander. En die “een” geef ik meestal dan ook meer aandacht dan die ander… Wat een uitdaging is het om vandaag juist eens aandacht te hebben voor wie ik meestal maar weinig aandacht geef… Want zo verschillend als wij zijn, zo gelijk zijn wij ook. Allemáál hebben wij het nodig dat wij gezien worden, erkend worden, erbij horen.

Laten we dus werkelijk omzien naar elkaar. Ons hart voor elkaar openen, elkaar in de ogen kijken, elkaar zien zoals wij zijn, niet gehinderd door oordelen of vooroordelen. Zo is aandacht een daad van liefde: ik zie jou zoals je bent, je mag zijn zoals je bent, ik houd van je zoals je bent.

Hildegard von Bingen bezingt het heel mooi in het lied “Caritas abundant”: “Vanuit de diepte tot hoog in de sterren overvloeit de liefde. Alles en allen wijdt zij zich toe in zorg en aandacht, liefhebbend ieder waar ook op aarde.”

Muziek Hildegard van Bingen – Van liefde die overvloeit

Vanuit de diepte tot hoog in de sterren
overvloeit de liefde.
Alles en allen wijdt zij zich toe
in zorg en aandacht,
liefhebbend ieder waar ook op aarde.
Want was het niet zij,
die de Allerhoogste, die Enige,
een kus gaf, de kus van de vrede.

Genegenheid – Rumi, vertaling Kader Abdolah

Door genegenheid
en aandacht wordt
bitterheid juist aangenaam.

Door genegenheid
en aandacht wordt
koper goud.

Door genegenheid
en aandacht wordt
het troebele helder.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de doorn een mooie bloem.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de azijn een lekkere wijn.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de gevangenis een groen weiland.

Door genegenheid
en aandacht wordt
steen lopende olie.

Door genegenheid
en aandacht wordt
het verdriet juist blijheid.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de leeuw een tam dier.

Door genegenheid
en aandacht wordt
het geweld vriendelijkheid.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de dode wakker.

Door genegenheid
en aandacht wordt
de koning gehoorzaam.

Genegenheid is het resultaat van kennis
en de werking van de wetenschap.
Anders kon het
zulke wonderen niet verrichten.

Pianomuziek – Méditation

Aandacht als levenshouding

Aandacht en muziek
Op weg naar Santiago de Compostella jaren geleden ontmoeten we in een refugio in Noord-Spanje een mede-pelgrim. Hij zat dat wat te tokkelen op zijn gitaar. Ik had voor vertrek een klein sopranino blokfluitje in mijn rugzak gestoken voor het geval dat ik daar wat op kon spelen. “Zal ik eens naast hem gaan zitten?” “Doen”, zei Yvonne. Ed – zo heette hij – en ik hebben toen samen al improviserend muziek zitten spelen, luisterend naar elkaar. Een uur lang. Mede-pelgrims bleven al die tijd staan luisteren. Een warme omhelzing na afloop. Het was een eenmalige ontmoeting.

Aandacht en natuur
Met caravanvrienden kampeerden we in het Pinkster-weekend op het terrein van onze kampeervereniging in Zuid-Limburg. Op het programma stond een rondwandeling van anderhalf uur met de boswachter door het heuvellandschap. De man kende het natuurgebied op zijn duimpje, wist alles van de bomen, planten en dieren in de omgeving. In die anderhalf uur hebben we, schat ik, driehonderd meter gelopen. Kijken, proeven, voelen, luisteren. De attentie voor onze gids na afloop haalde het niet bij wat we gezien en geleerd hadden.

Aandacht en actie
Iedere donderdag na het fitness-uurtje praat ik bij een kopje koffie met enkele mensen na over van alles wat ons bezighoudt. Een van de gespreksdeelnemers is een man van in de tachtig. Hij neemt komende zaterdag deel aan de demonstratie van Extinction Rebellion in Den Haag om te pleiten voor het klimaat en duurzaamheid. De afgelopen dagen heeft hij een protestsong geleerd en hoe om te gaan met geweldloze weerstand als hij straks door de politie wordt weggesleept. “Ik vind het knap eng, maar ik ga toch. Ik zie wel”. Zo word je vanuit aandachtig leven ook vaak gevoed om in actie te komen.

Vorige maand waren wij als voorbereiders van deze viering naar een interessante lezing van Hein Stufkens in Twello (Aty was er ook bij en Ruud leidde de lezing in). De titel van de lezing, “Aandacht als levenskunst”, sprak ons natuurlijk erg aan in verband met het thema van vanmorgen. In de rondvraag vroeg ik Stufkens of de titel ook niet had kunnen luiden: “Aandacht als levenshouding”. Hij aarzelde even en zei toen: “Je hebt gelijk”. Ik probeer zelf die houding mij eigen te maken. Iedere dag weer. En dát is een hele kunst.

Zingen: Ubi caritas

Jacques Berthier – Taizé

Collecte

Voor de Stichting ‘kLeef

Muziek Stef Bos – Samen staan we sterk

Samen staan we sterk
Niemand kan alleen
Je bouwt een kathedraal
Met velen om je heen
Ik heb het vaak gedacht
Beter af alleen
Maar enkelvoud beperkt
Samen staan we sterk

Samen staan we sterk
De wereld is zo groot
De sterren staan zo ver
De hemel is zo hoog
Het doet er niet veel toe
Hoe koud het je ook laat
Samen ben je meer
Je weet het vroeg of laat

Het is de eenvoud van de tweevoud
Je vindt het niet als je het zoekt
Je hoeft er niemand voor te volgen
Het komt vanzelf naar je toe

Samen staan we sterk
Ik heb het nooit geloofd
Hield alles op een afstand
En woonde in mijn hoofd
Tot ik werd overvallen door een storm op volle zee
Ik ben eruit gekomen maar ik kon het niet alleen

Het ligt onzichtbaar in jouw handen
Het is een godsdienst zonder kerk
Het is een volkslied zonder woorden
Samen staan we sterk

Om gelijkmoedigheid

Maak mijn hart een oase van stilte,
maak mijn lichaam een tempel van rust,
maak mijn geest een onbeschreven blad,
maak mijn ziel een spiegel van licht.

Maak mijn mond zonder oordeel,
maak mijn ogen onthecht,
maak mijn oren tot horen bereid.
Dat ik leer staan met lege handen.

Dat ik mag aanvaarden wat is,
mag vertrouwen wat komt,
mag loslaten wat was,
op adem mag komen ieder moment.

Alles begrijpend ben ik wijs,
niets grijpend ben ik liefde,
niets bezittend ben ik vrij,
niets waar makend ben ik waar.

Toon mij het gezicht van
voor ik begon. Maak mij
één met alles, één met allen,
één met de Bron.

Hein Stufkens

Zingen: Zegenbede

Tekst: anonymus / muziek: Frits Feldbrugge

 

 

Colofon

Teksten:
Uit “Wat je zoekt zoekt jou”, een mystieke reis door het leven van de Perzische dichter Rumi, van Kader Abdolah.

Muziek:
Stef Bos: Samen staan we sterk, van de CD Ruimtevaarder, 2005.
Méditation van de CD Émotions van Frits Feldbrugge.
Lied Van Liefde die overvloeit, CD Hildegard van Bingen, bewerkt door Jannet Delver.

Collecte maart 2023:
Bankrekening: NL17TRIO0379254115 t.n.v. Stichting OBA.