Thema: Ongelofelijk
Niet te geloven?

Onsterfelijk
Onbereikbaar
Onmetelijk
Onzichtbaar

onaantastbaar
ontegenzeggelijk
oneindig
ondeelbaar

onontbeerlijk
onuitwisbaar
onpartijdig
onzichtbaar

onafwendbaar
onbegrijpelijk
onopvallend
ongedeerd

Welkom en mededelingen

We brengen nu het licht in ons midden door de Paaskaars aan te steken.

Zingen: Gegroet jij die hier komt om licht

Inleiding op het thema “Ongelofelijk”

Het samenbindende aspect van religie is in ons land in vorige eeuw zo goed als verloren gegaan. Wij wilden ons bevrijden van de knellende banden van de kerken en hun dogma’s en regels. De snelle ontwikkeling van de wetenschap die steeds meer verklaringen gaf voor de vroeger als wonderlijk ervaren verschijnselen, was ook een trigger om het geloof vaarwel te zeggen.

Hoe je het ook wendt of keert: religie is een sociaal bindmiddel dat kan beknellen maar òòk kan dienen als sociale smeerolie, en dat laatste hebben we in onze verwarrende tijden van oorlog en geweld, klimaat en volksverhuizingen meer dan ooit nodig.
Daarover schrijft Yvonne Zonderdorp in haar boek dat bij het thema ‘Ongelofelijk’ in de vieringenlijst als naslagwerk stond. Zij heeft het daarin over een verrassende come-back van de religie. Verrassend in een dubbele betekenis. Enerzijds, en in negatieve zin, constateert zij dat het christelijk gedachtegoed een nieuwe politieke lading heeft gekregen. Politici die zelf niet gelovig zijn of zich daar in ieder geval niet op laten voorstaan, werpen zich op als hoeder van de christelijke erfenis en gebruiken het als instrument in de strijd tegen de multiculturele samenleving. Anderzijds, en in positieve zin, constateert zij dat ondanks de secularisatie de religie veel met ons mensen blijft doen. De kerksluitingen gaan door.

Maar religie is een breder begrip dan godsdienst. En in die breedheid zijn er tekenen genoeg voor een hernieuwde belangstelling. Merken wij daar ook iets van in onze Basis? Wij waren daar althans naar op zoek in de voorbereiding op deze viering. Onderweg bij onze zoektocht kwamen we op de volgende liedtekst:

Een weg van oude woorden
Van overlevering
Die wij van onze ouders hoorden
In eigen luisterkring
Verhalen uit geloof geboren
Om onze weg te gaan
En tekens die ons veel beloven
Als wij ze nieuw verstaan.

Wij zijn een schakel van de keten
Verbintenis en hoop
Mensen op zoek naar beter weten
Oprechte levensloop
Er is geen god aan onze zijde
Die zegt “zo ga je goed”.
Wel één die roept door alle tijden:
“Zoek verder, het komt goed”.

Zingen: Wij gaan de weg van oude woorden

Verlies van maatschappelijke verbondenheid

Door de grote uittocht uit de kerken verloren deze veel van hun invloed in de publieke ruimte die werd ingenomen door allianties die wij in de vorige eeuw aanduidden als zuilen. Een zuil bestond uit een groep mensen die of protestant was of katholiek, socialist of liberaal. Een grove benadering: katholieken stemden KVP, lazen de Volkskrant, waren lid van de KRO en hun kind ging naar de katholieke school. Protestanten stemden op ARP of CHU, lazen Trouw, waren lid van de NCRV of VPRO en hun kind ging naar de school met de bijbel. De zuil voor socialisten vulde zich met PvdA, Parool, VARA en de openbare school en de liberale zuil met VVD, Telegraaf, AVRO en de openbare school. Alleen mensen uit dezelfde zuil kwamen elkaar daar in verschillende hoedanigheden tegen. Ze steunden elkaar en voelden zich verbonden.

De ontkerkelijking was maar één factor waardoor de zuilen verdwenen. In het hele spectrum was er sprake van een doorbraak waarbij veel mensen zich niet meer gebonden of verbonden voelden aan hun traditionele allianties. Ook de opkomende individualisering was daarbij een belangrijke factor.

Door een terugtrekkende beweging van de overheid, privatisering, marktwerking, verzakelijking werd de sturing in morele/ ethische kwesties nog verder verzwakt. Waar vroeger in de publieke ruimte binnen de zuilen deze vraagstukken benoemd en besproken werden, ontstond een vacuüm.
Ondertussen ontstond in de politiek een groeiende polarisatie en een versnippering van partijen.

De Amerikaans politiek filosoof Michael Sandel stelt dat mensen behoefte hebben aan een publieke ruimte (domein) waarin uitdrukking wordt gegeven aan hun waarden en hun identiteit. Waar de staat zich te veel afzijdig houdt van morele kwesties of ethische vraagstukken, wordt de ervaren leegte vervolgens heel gemakkelijk gevuld door bekrompen en intolerante stemmen.
En als mensen door een niet goed functionerende overheid zich niet gehoord of serieus genomen voelen, nemen die bekrompen en intolerante stemmen de kans om hen te paaien. Dit noemen we “Populisme”.

Inspelen op het gevoel van leegte staat dan voor de slogan: wij mensen moeten onze eigen cultuur met zijn normen en waarden niet laten verwateren door de buitenlanders, gelukzoekers. Inspelen op hun materiële noden door het beloven van gouden bergen. Wij lossen de complexe problemen van huisvesting wel op (minder woningen naar buitenlanders), zorgen voor een halvering van het eigen risico zorgkosten (maar wel hogere premie ziektekosten), minder belasting voor hardwerkende Nederlanders met middeninkomens en ondernemers (maar wel een btw-verhoging voor concert- en theaterbezoek en kranten). Het populisme baant zich een weg.

Hier zien we een negatieve variant van de comeback van de religie waar Zonderop het over heeft. Het komt er kort door de bocht op neer dat het populisme een surrogaat religie aanbiedt onder het mom “Doe met ons mee dan komt alles goed”. En dan wordt daarbij ook nog eens de term joods-christelijk gekaapt, niet om daarmee zoals in deze traditie liefde en gerechtigheid onder de aandacht te brengen, maar alleen om onze eigen westerse cultuur veilig te stellen boven de exotisch geachte cultuur van onze medemens die anders is dan de traditionele Nederlander.

Hoe anders klinkt dit in de woorden van Paulus in Galaten 3 vers 28 (Groene Bijbel): Er zijn geen Joden en Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus.

Muziek: Frits Feldbrugge CD Émotions: Confiance Nr 7, gespeeld door Cathelijne Noorland. Gevolgd door stilte.

Wat betekent religie voor ons in deze tijd?

We leven in een tijdperk waarin de ontwikkelingen over elkaar heen buitelen: Social media, digitalisering, voortrazende vooruitgang van wetenschap en techniek met tal van nieuwe mogelijkheden op gebied van medische wetenschap, robotisering, communicatienetwerken en nieuwe wapensystemen. Op sociaal economisch terrein een verzakelijking, de negatieve gevolgen van de marktwerking en schaalvergroting om redenen van efficiency, een snelgroeiende wereldbevolking en een overconsumptie met als gevolg uitputting van de hulpbronnen van de aarde en een drastische klimaatverandering. Kwade machten, aangewakkerd door algoritmes en fake news op social media, zorgen voor oorlogen.
Gelukkig zijn er ook veel lichtpunten maar de donkere overstemmen vaak deze werkelijkheid.

Des te meer is van belang dat we op zoek gaan naar manieren om staande te blijven en energie te behouden om onszelf, onze kinderen en kleinkinderen en mensen om ons heen, geluk te gunnen in een nieuw tijdperk.
Die zoektocht leidt dan voor ons onvermijdelijk naar de religie waarbij ons een verhaal wordt verteld dat groter is dan ons eigen perspectief op de werkelijkheid. Het biedt ons een traditie waarin we geworteld zijn en een blik op de toekomst waarin wij een grotere bedoeling kunnen ontwaren.

Geloven of religieus zijn is voor ons dat je openstaat voor een relatie met het bovennatuurlijke, het heilige of het goddelijke, het willen ervaren om opgenomen te zijn in iets ondeelbaars en ongrijpbaars, groter dan IK, wat zich niet laat benoemen, het Al. Maar het houdt hier niet op. Ook de relatie met al wat leeft op aarde, de natuur in ruimste zin van het woord, hoort hier onlosmakelijk bij.
De bronnen die onze wortels (ooit) voedden hebben hun oorsprong in Christelijke en andere wereldgodsdiensten. De verbeelding daarin was revolutionair omdat daarin beleden werd dat ieder mens evenveel waard is ongeacht zijn of haar bijdrage. Zonder terug te hoeven keren naar het traditionele godsbeeld is hier rechtvaardigheid en naastenliefde het uitgangspunt!

En als ik Yvonne Zonderop goed heb begrepen, zijn we dan niet met weinigen. De comeback van dit religieus zijn is onder talloze mensen.

“Ik”, “wij”, zijn de macht van het kleine. En omdat we met zovelen zijn, tegelijk ook heel krachtig. Wat zou het mooi zijn als wij als gewone mensen de machthebbers daarmee zouden kunnen bewegen om onze narcistische visie los te laten. Een visie waarbij we tot nu toe als mensheid een heilloze weg kiezen van vooruitgang door een aanhoudende expansie en uitbuiting. Het wordt hoog tijd dat de oude economische ideeën waarbij groei van het bruto nationaal product heilig is, achter ons laten.
En meer inzetten op bijvoorbeeld bruto nationaal geluk zoals dit in Bhutan in 2008 bij wet werd vastgesteld. (30 april Trouw)

Wat zou het mooi zijn als een weloverwogen politiek zonder “one-liners” erkent dat mensen ingewikkelde, afhankelijke, grotendeels irrationele wezens zijn die weliswaar in staat zijn tot vreselijke wreedheden maar ook tot grote empathie. En wat zou het fijn zijn als dan alom de waarden van gerechtigheid en naastenliefde die we kennen uit onze joods christelijke traditie (en opgenomen in verschillende heilige boeken) van stal werden gehaald. Dat zou ongelofelijk zijn.

Laten we elkaar zo sterken in onze verbeelding, in muziek, verhalen, in onze dromen en blijven geloven dat een nieuwe wereld zal ontstaan.

Imagine, John Lennon (vrij vertaald)

Stel je voor er is geen hemel
Probeer het eenvoudig
Geen hel onder ons
Boven ons alleen maar lucht
Stel dat alle mensen
Leven bij de dag…

Stel je voor er zijn geen landen
Dat is niet zo moeilijk
Geen macht om voor te doden, óf te sterven
En ook geen religie
Stel je voor alle mensen leven vreedzaam samen….
Misschien vind je me een dromer
Maar ik ben niet de enige
Ik hoop dat jij je eens bij ons aansluit
Dan zal de wereld één zijn

Stel je voor niemand heeft eigen bezit
Ik ben benieuwd of jij dat kunt
Hebzucht of honger bestaan niet meer
Eén gemeenschap van mensen
Stel alle mensen op de
wereld delen alles met elkaar

Misschien vind je me een dromer
Maar ik sta niet alleen
Ik hoop dat jij je op ‘n dag bij ons aansluit
Dán hebben we echt één wereld

Collecte voor de stichting SIVMO

De oorlog in Gaza woedt voort. Onze gedachten gaan uit naar al die Joodse en Palestijnse mensen, kinderen die ten gevolge van de oorlog pijn en honger lijden. Wij willen daarom graag vanmorgen collecteren voor de stichting SIVMO die de Vredes en Mensenrechten Organisaties die strijden voor een rechtvaardiger Israël te ondersteunt. De stichting SIVMO heeft daarbij als missie:

– Streven naar een gelijkwaardige en harmonieuze samenleving voor alle inwoners van Israël en de Palestijnse gebieden,
– Opkomen voor en steun geven aan slachtoffers van onrecht en ongelijke behandeling,
– De Israëlische maatschappij bewust maken van mensenrechten-schendingen en gevolgen van de bezetting,
– Allen (Israëli’s, Palestijnen en anderen) die streven naar een rechtvaardige oplossing en beëindiging van de bezetting zien als partners.

De collecte voor deze stichting wordt door ons van harte aanbevolen!

Wij zijn Pelgrims

De tekst van ons slotlied is geschreven voor pelgrims. Ook wìj zijn pelgrims.
Bij het gaan van onze levensweg is daarbij niet het doel belangrijk maar de weg die we gaan.
In de gezongen bede noemen wij God, alles wat onszelf overstijgt, het geheel van het leven, het Al.
Het vasthouden in “Zijn” hand betekent hoop en liefde ervaren in verbondenheid met de gemeenschap om ons heen. Dat is niet te geloven, ongelofelijk!

Moge de weg je tegemoet komen.
Moge de wind altijd in je rug zijn.
Moge de zon warm op je gezicht schijnen,
de regen zacht op je velden vallen.
Moge de zon je dagen verwarmen,
de sterren je nachten verlichten.
Mogen de bloemen bloeien langs je pad.
Moge je huis alle stormen doorstaan.
En tot we elkaar weerzien,
moge God je vasthouden in de palm van Zijn hand.

Zingen: An Irish Blessing

 

Slot: Ieder is uitgenodigd voor de koffie of thee.

 

Achterzijde liturgie:

Sabrine Ingabire vluchtte op 4-jarige leeftijd uit Rwanda naar België. Ze is journaliste bij NRC, schrijver en hoofdredacteur van Lilith Magazine:

“Mijn familie zei dat ik dankbaar moest zijn omdat het leven zoveel moeilijker was geweest als ik niet op mijn vierde uit Rwanda was gevlucht. Oké, dat kon ik aanvaarden, maar toen ging ik me afvragen waarom God dan niets aan het gevaar en het leed in Rwanda deed…

“Tegelijkertijd was ik bang dat ik, door het katholicisme te verwerpen, in de hel zou belanden. Toen ik daarover ging doordenken, kwam ik tot de conclusie dat als God bestaat, het Hem niets zou moeten uitmaken of ik christelijk was of niet, zolang ik maar mijn best deed een goed leven te leiden.

“Ik geloof zeker niet meer in de christelijke, katholieke God, maar ik ben niet arrogant genoeg om met zekerheid te zeggen dat er helemaal niets bestaat. Daar is de wereld te mooi, te complex, te wonderlijk voor.”