Welkom

Ontsteken van de kaars

Inleiding

Het thema van de vieringen op deze goede vrijdag en op de paaszaterdag is Beelden van God. We hebben beelden nodig om ons dingen te kunnen voorstellen. Vooral tegenwoordig leven we in een beeldcultuur waarin het beeld het woord lijkt te verdringen. Maar ook vroeger al werden volop beelden gemaakt, onder meer ook van goden. Denk maar aan de vele beelden bij de natuurgodsdiensten, bij de Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen. Opmerkelijk genoeg zijn de monotheïstische godsdiensten juist gestopt met het maken van fysieke beelden van God en zijn ze overgegaan naar het creëren van beelden van God door middel van verhalen. God werd te heilig, te groot en te veelomvattend beschouwd om in fysieke beelden vast te leggen.

Volgens de priester-psychotherapeut Erik Galle die een boek schreef met de titel Voorbij het beeld, Aanzetten om God te bevrijden is ieder beeld een verhaal, het kan niet anders. Dit omdat het beeld niet de werkelijkheid zelf is. Het beeld is een verhaal dat naar de werkelijkheid verwijst. Wie alleen maar het beeld ziet, verliest de draad van het verhaal en maakt van het beeld de werkelijkheid.
Een beeld zonder verhaal lijkt op een muur die het doorzicht verhindert als je kijkt. Je snijdt de adem af van het beeld door het verhaal in de doofpot te stoppen. Het resultaat is dat het beeld opgesloten blijft in zichzelf. Vaak blijven Godsbeelden in zo’n opgesloten situatie hangen en slaan mensen elkaar vervolgens daarmee om de oren.
Hij pleit er daarom voor om God uit dergelijke gefixeerde beelden te bevrijden, onder meer door bijbelse verhalen steeds opnieuw te vertellen en te interpreteren.

Meestal ontstaat een beeld van God in onze jeugd en verandert het naarmate we ouder werden. Beelden groeien met ons mee, sommige beelden hebben we volledig losgelaten of misschien wel verdrongen. Andere komen in de loop van de tijd weer terug. Soms hanteren we meerdere beelden van God naast of na elkaar afhankelijk van de omstandigheden. Volgens Genesis is de mens geschapen naar Gods beeld, maar het omgekeerde is ook waar: wij scheppen zelf God met onze beelden. Daar moeten we ons voortdurend van bewust zijn. Dat geldt ook voor het beeld van Pasen.

Traditioneel is dat het beeld van Jezus aan het kruis die moest sterven om ons te redden van onze zonden tegenover een machtige en strenge God. Geleidelijk is dit beeld echter gekanteld naar Jezus als verwijzer naar een meer barmhartige en verzoenende God in een meer gelijkwaardige relatie met de mens. Zie ook het plaatje van Michelangelo op de voorkant van de liturgie waarbij God en mens hun handen naar elkaar uitsteken en de vingers elkaar bijna raken.

In deze context krijgt ook het verhaal van Pasen een andere invulling: met Pasen lijden God en mens samen vanwege alle kwaad en ellende in de wereld, maar vinden ze ook samen moed en inspiratie voor opstanding en nieuw leven. God als levenskracht die ons bijstaat en bemoedigt.

Vandaag op Goede Vrijdag staan we eerst stil bij het lijden dichtbij en veraf.

Zingen: Hoe is uw naam?

Uitleg Beelden van God

In het Christendom staat traditioneel het beeld van het kruis symbool voor het lijden van Jezus voor de redding van de wereld. In de Katholieke Kerk kent men daarnaast nog de kruiswegstaties die de verschillende stappen in het lijdensverhaal van Christus verbeelden. Inmiddels staat het beeld van het kruis ook symbool voor het lijden dichtbij en veraf. Dat is ook mooi weergegeven in ons inmiddels traditionele krantenkruis. En ook in het grote lichtgevende kruis dat gisteravond in de Passion werd meegedragen.
In de Trouw van gisteren stond een stukje over dominee Kasper Jager uit Kampen die dit jaar het kruis ging meedragen namens de Oezbeekse family Babayan aan wie zijn kerk al ruim 150 dagen asiel verleent. Hij zei: `Het dragen van het kruis is fysiek zwaar, maar het kruis van de familie Babayan en alle andere kinderen die in Nederland zijn geboren en opgegroeid is veel zwaarder’. Daarom is hij van Kampen naar Terneuzen gegaan om het kruis mee te dragen.
Het kruis en de kruiswegstaties, zoals we zo zullen zien, niet alleen als beelden van het verhaal van Jezus sterven, maar ook als beelden van het lijden dichtbij en veraf in deze wereld. Vandaag, op Goede Vrijdag, staan we stil bij deze beelden en hun betekenis.

Het lijden een kruisweg?

14 staties m.b.t. allerlei vormen van lijden in deze wereld.

1. Klimaat:
We zien een afbeelding van een klimaatwake in de Dominicuskerk in Amsterdam.
Daarboven iemand die over de bergen uitkijkt: wat ziet die persoon?
Gletsjers en de ijskap smelt, opwarming, extreem weer in droogte, natheid, rampen.
Vooral de meer arme bevolking lijdt er nu onder. Wat wacht ons nog?
Op het platteland weilanden met alleen gras; geen insecten, minder vogels…

2. Uitgesloten zijn:
Door afkomst, geaardheid, als vluchteling, asielzoeker, … een paria.
Ondergewaardeerd als mens, als de minste gezien worden, een last …

3. Verdriet:
Door ernstige ziekte, scheiding, overlijden, wat iemand de ander aandoet, uithuisplaatsingen,
kinderen die hun ouders teleurstellen en andersom …

4. Dakloos:
Wat is het om je huis te verliezen door wat voor oorzaak dan ook …
en op straat te belanden, afhankelijk van de goedheid van anderen, bij het uitschot horen …

5. Dodelijke oppositie:
Een foto van Navalny; mag je kritiek leveren op een regering, een beleid dat gevoerd wordt …
Word je de mond gesnoerd, vervolgd, onderdrukt, schending van de mensenrechten,
bedreigingen door de media…

6. Eenzaamheid:
Bij ouderen, bij kinderen zonder ouders, mensen die opgaan in een virtuele werkelijkheid,
gebrek aan verbinding en zich verbonden weten, voelen met anderen in positieve zin.
Wie denkt er aan mij …

7. Puinhopen:
Afbeelding van ruines, verwoesting door de oorlogen in o.a Gaza, Oekraine, Sudan, …
Onophoudelijk geweld, steeds leven in angst en onzekerheid, hoe te overleven …

8. Waanzin van de mens:
Afbeeldingen in de kunst wat mensen elkaar kunnen aandoen, waarom,
hoe gaan we met elkaar om, hoe zien we onze medemens, als een object dat je kunt gebruiken en
misbruiken, gewetenloos …

9. Leven van afval:
Foto van mensen die op vuilnishopen hun kostje bij elkaar zoeken; krottenwijken,
mensonwaardige arbeid door uitbuiting van de arbeidsmigranten … malafide uitzendbureau’s.

10. Chronische ziekte, handicap:
Gelijkwaardige behandeling van ieder ongeacht je positie, gesteltenis, gezondheid …
Wie staat me bij …

11. Sociale en economische armoede:
Geweldpleging, moeten vluchten, grensoverschrijdend gedrag,
te weinig inkomen, te grote schuldenlast …

12. Wie ben ik?:
Foto met tekst: Zou ik een moordenaar kunnen zijn? Waartoe ben ik in staat als ik in moeilijke of
een uitzichtloze situatie verkeer, bedreigd wordt, hoe ga ik met mijn eigen moeilijkheden en fouten om …
Niet oordelen over anderen …

13. Duisternis:
Een donker plaatje als symbool wat er allemaal in het verborgene gebeurt, niet alleen achter de huisdeur,
maar ook in stallen, dierenleed, dieren die alleen gezien worden als iets om geld mee te verdienen,
dieren die niet naar hun aard kunnen leven, aantasting van de natuur …

14. Sterven:
Een foto van de ziekenkamer geschilderd door Munch.
Afscheid nemen, stervensbegeleiding, pijnlijke processen …

Psalm 43

Zingen: Zend ons uw licht

In de hof van Olijven

Matteüs 26: 36
Lucas 22: 39

Zingen: Bleibet hier

Doven van de kaars

Tijdens of na Bleibet mit mir gaan we in stilte weg

Colofon

150 psalmen vrij: Huub Oosterhuis
Voorbij het beeld, Aanzetten om God te bevrijden: Erik Galle
Eindelijk thuis: Henri Nouwen