Welkom en mededelingen

Ontsteken van de kaars

Zingen: Welkom

Inleiding en terugblik op vrijdag

Gisteren liepen we de kruisweg en stond het beeld van het kruis hier in het midden en herdachten we het lijden in de wereld dichtbij en veraf. Vandaag staat het beeld van Pasen centraal gesymboliseerd door de takken en bloemen als teken van nieuw leven. Beiden kunnen gezien worden als beelden van God, het thema van deze vieringen op deze Goede Vrijdag en op paaszaterdag.

Beelden zijn belangrijke om ons dingen te kunnen voorstellen. Vooral tegenwoordig leven we in een beeldcultuur waarin het beeld het woord lijkt te verdringen. Volgens de priester-psychotherapeut Erik Galle is ieder beeld een verhaal, het kan niet anders. Dit omdat het beeld niet de werkelijkheid zelf is. De inhoud van het beeld is een verhaal dat naar de werkelijkheid verwijst. Wie alleen maar het beeld ziet, verliest de draad van het verhaal en maakt van het beeld de werkelijkheid. Vaak blijven Godsbeelden in zo’n opgesloten situatie hangen en slaan mensen elkaar vervolgens daarmee om de oren. Hij pleit er daarom voor om God uit dergelijke gefixeerde beelden te bevrijden, onder meer door bijbelse verhalen steeds opnieuw te vertellen en te interpreteren.

Volgens Genesis is de mens geschapen naar Gods beeld, maar het omgekeerde is ook waar: wij scheppen zelf God met onze beelden. Dat geldt ook voor het beeld en het verhaal van Pasen. Traditioneel staat met Pasen de beelden van Jezus aan het kruis en de opstanding centraal. En daarbij het verhaal van Jezus die moest sterven om ons te redden van onze zonden tegenover een machtige en strenge God. Geleidelijk zijn deze beelden en dit verhaal echter gekanteld naar Jezus als verwijzer naar een meer barmhartige en verzoenende God in een meer gelijkwaardige relatie met de mens. Ook mooi verbeeld door het plaatje van Michelangelo op de voorkant van de liturgie waarbij God en mens hun handen naar elkaar uitsteken.

In deze context krijg en de beelden en het verhaal van Pasen een andere invulling: met Goede Vrijdag lijden God en mens samen vanwege alle kwaad en ellende in de wereld, met Pasen vinden ze ook samen telkens weer moed voor opstanding en nieuw leven. God als levenskracht die ons bijstaat en inspireert en bemoedigt.

Psalm 103

Zingen: Zie, de aarde wordt weer wakker

Mozes en de brandende braamstuik  Gen 1:27

Elia en de zachte bries  1 Kon 19

Abraham ontmoet de engelen

Enkele beelden van God in de bijbel aan de hand van 3 personen: Abraham, Mozes en Elia.
Een beeld verwijst naar een werkelijkheid en geeft uitleg met een verhaal, een tekst.

1) Genesis 18:
Abraham zit onder een boom, de eik van Mamre, op het heetst van de dag. Dan komt er bezoek, drie mannen komen langs.
Dit is het beeld dat we voor ons zien. De gastvrijheid gebiedt de gasten goed te ontvangen en van eten en drinken te voorzien. Dat gebeurt.
Dan volgt het verhaal, de tekst waarover het gaat: Abraham is kinderloos en krijgt nu de belofte te horen van de drie dat hij met Sara een zoon zal krijgen. Dat is van belang vanwege het voortbestaan, de stam van Abraham moet worden voortgezet.
Dat zal ook gebeuren, dat is de werkelijkheid. JHW komt in de gedaante van drie mannen op bezoek met een boodschap die realiteit zal worden.
Beeld – verhaal en werkelijkheid.

2) Exodus 3:
Mozes trekt door de woestijn op het heetst van de dag. Hij komt bij de berg Horeb (dorre berg). Hij ontmoet daar de engel van JHW. Die staat bij een doornstruik die op een of andere wijze een vurig licht verspreidt. Een bijzonder natuurverschijnsel.
Dat is het beeld.
Dan volgt er een gesprek, het verhaal. JHW spreekt met Mozes door die engel, een persoon die je ziet (woorden klinken niet zomaar in het luchtledige). JHW openbaart wie “hij” is: Ik ben die ben. Het aanwezig zijn in intense volheid. Die aanwezigheid heeft een bevrijdende kracht want JHW is er voor de mensen, in het bijzonder mensen in nood. In dit geval het volk Israël dat in slavernij verkeert en hevig te lijden heeft daaronder.
De belofte die gedaan wordt wordt ook gerealiseerd: het wordt werkelijkheid. (Later in de woestijn gaat het volk het gouden kalf aanbidden. Dat is ook een beeld maar zonder verwijzing naar een bevrijdende aanwezigheid en realiteit. Het is een afgod, een dood beeld! Mozes vernietigt het dan ook).

3) 1 Koningen 19:
De profeet Elia. Elia bevindt zich ook in de woestijn, bij de berg Horeb. Hij is op de vlucht geslagen want wordt met de dood bedreigd door Izebel. Het verbond met JHW (een essentiële realiteit voor alle nakomelingen van Abraham) is door het volk verbroken. Men kan afgodsbeelden (dode beelden dus) aanbidden. Elia trad daar rigoureus tegen op en vernietigde die beelden. Nu is hij op de vlucht geslagen. Hij is bang; en verbergt zich onder een struik, wil het liefst sterven. Er komt een engel die hem bemoedigt.
Dat is het beeld. Die persoon zegt tegen hem: wat doe je hier? Je moet je taak uitvoeren, anders gaat het verhaal niet door. Elia moet naar Damascus om daar de nieuwe koning te zalven die het verbond met JHW moet herstellen. Dat het JHW het is die tot hem spreekt gebeurt in iets opmerkelijks, door een natuurgebeuren. Elia ervaart de enorme kracht van de natuur in een storm en beving. Daarna steekt er een zacht windje op, het suizen van een bries, heerlijk verkwikkend (de zachte krachten zullen overwinnen dicht Henriette Roland Holst later). Ik denk hier ook aan als ik zo’n briesje ervaar. Elia ervaart hierin ten diepste de aanwezigheid van JHW en voelt zich nu gesterkt om zijn opdracht uit te voeren.
Dat wordt werkelijkheid.

In deze drie beelden zien we duidelijk de verwijzing naar de werkelijkheid d.m.v. een verhaal. We zien ook dat de natuur (ons milieu) een grote rol speelt (hier door de woestijn, de hitte, een berg, struiken, de wind). Er wordt een belofte gedaan die ook gerealiseerd gaat worden, meegedeeld door personen.

We kunnen ons zelf ook afvragen wat voor ons levende beelden zijn die naar de werkelijkheid verwijzen d.m.v. een verhaal, een tekst, en realiteit zijn geworden of zeker zullen worden.

De relatie met Pasen is duidelijk: Het beeld van het kruis, het graf, engelen die zeggen dat Jezus verrezen is. Het verhaal van belofte van nieuw leven, van bevrijdende aanwezigheid, wordt werkelijkheid. Uitzicht en hoop (verlangen) op en naar een goede toekomst; dat het leven de dood overwint.

De gelijkenis van de verloren zoon

De gelijkenis van de verloren zoon is een bijbelverhaal dat vaak met Pasen in verband wordt gebracht. De jongste zoon eist zijn deel van de erfenis op terwijl zijn vader nog leeft. Vervolgens verkwistte deze zoon de erfenis tijdens een losbandig leven. Daarna vervalt hij in armoede en lijdt honger. Hij realiseert zich dat hij wellicht beter af is als dagloner bij zijn vader en hij keer terug. Hij vraagt om vergeving. De vader ontvangt hem met open armen en viert feest om de terugkeer van zijn zoon. Toen protesteerde de oudst zoon en hij werd boos omdat zijn vader de jongste zoon zo feestelijk ontving. De vader antwoordde de oudste zoon: Jongen, jij bent altijd bij me en alles wat van mij is, is ook van jou. Maar er moet feest en vrolijkheid zijn, omdat die broer van je dood was en levend is geworden, verloren was en is teruggevonden.

Jezus’ woorden vormen een beeld van de vader, een beeld van God. Op basis van deze woorden schilderde Rembrandt het schilderij de terugkeer van de verloren zoon. Zie de reproductie hierachter. Een warm beeld van de vader die zijn zoon omarmt. Kijk goed naar de handen van de vader; de handen zijn heel verschillend, een mannelijke hand en een vrouwelijke hand. De zoon die dood was is weer levend geworden, een verhaal van nieuw leven, van opstanding.

Zingen: Niemand heeft U ooit gezien

Brood en wijn

Collecte voor De Herberg in Apeldoorn

https://www.deherberg-apeldoorn.nl/

Zingen: De steppe zal bloeien

Zegen

Dat de zegen van de Levende,
de bevrijdende Aanwezige,
de behoeder van alles wat goed is,
de vredebrenger,
met jullie moge zijn op al de wegen die je gaat.

Uitblazen van de kaars

Colofon

150 psalmen vrij: Huub Oosterhuis
Voorbij het beeld, Aanzetten om God te bevrijden: Erik Galle
Eindelijk thuis: Henri Nouwen

Voor de collecte: Bankrekening: NL17 TRIO 0379 2541 15  t.n.v.  Stichting OBA onder vermelding van De Herberg in Apeldoorn.