Thema: Kortstondige ervaringen

 

Welkom

Mededelingen

Ontsteken van de paaskaars

Zingen: Gegroet jij, jij

Inleiding, Kortstondige ervaringen

Het thema van deze viering is kortstondige ervaringen. Maar wat ervaar je als een kortstondige ervaring?
Als ik zit in de stoel bij de tandarts of mondhygiënist, lijkt twintig minuten wel een eeuwigheid terwijl een concert dat meer dan een uur duurt, voorbij kan zijn voordat je het in de gaten hebt. En hoe is het met een vakantie waarvan je het gevoel hebt dat die voorbijgevlogen is. Hoe ervaar je een lied of een tekst waardoor je diep geraakt wordt.

We kunnen ook zoeken naar mystieke ervaringen. We kunnen lezen over de mystieke ervaringen van Hildegard von Bingen, Teresa van Avila of Benedictus van Nursia. In het boekje Eén worden van Amselm Grun lezen we over het kosmisch visioen van Benedictus van Nursia, de stichter van de orde van de Benedictijnen:
Het kosmisch visioen. Hij, Benedictus, stond aan het venster en bad tot de almachtige Heer. Toen hij rond middernacht naar buiten keek, zag hij plotseling een licht dat zich van bovenuit verspreidde en opeens de donkere nacht verdreef. Het straalde met zulke schittering dat het in de duisternis haast helderder leek dan het daglicht. Later vertelde hij dat de hele wereld in een enkele zonnestraal voor zijn ogen verschenen was.

Wie kent een ervaring waarbij alles op zijn plaats lijkt te vallen, een moment dat je misschien ervaart dat het goed komt. Of het tegenovergestelde, je ervaart dat alle grond onder je voeten weggeslagen wordt. Wat betekent een kortstondige ervaring voor ons?

In onze zoektocht kijken we verder naar de gevolgen van de ervaring voor Benedictus. Benedictus, die leefde rond het jaar 500, schreef zijn Regel als praktische leidraad voor het kloosterleven in een abdij. Hij heeft aandacht voor drie essentiële aspecten – studie, gebed en arbeid – en hij beklemtoont het belang van nederigheid, gehoorzaamheid en tevredenheid.

De getijden vormen de basis voor het dagelijkse ritme van duizenden benedictijnse monniken en monialen.

We vonden het boek Muziek van de stilte met als ondertitel Leven op het ritme van de getijden. Het is geschreven door de benedictijner monnik David Steindl-Rast. Hij schrijft prachtig over het kloosterritme, de getijden.
In deze viering onderzoeken we wat de getijden nu voor ons kunnen betekenen.

Zingen: Tijd van leven

De getijden

We leren dat het belangrijk is om ruimte te maken voor kortstondige ervaringen, die je helpen om te ontkomen aan de dwang van je agenda of de sleur van alle dag of om te veel op te gaan in je eigen activiteiten. De getijden, de koorgebeden in het klooster kunnen hierbij een hulpmiddel zijn.

We kennen de volgende getijden: Vigilie of nachtwake, de Lauden aan het begin van de dag, de zogenaamde kleine uren Prime, Terts, Sext en Noon verdeeld over de dag en tenslotte aan het einde van de middag de Vespers en in de avond de Completen.

Als ik terug denk aan de dagen die ik in een klooster heb doorgebracht, bij de Trappistinnen in Brecht, vind ik de vigilie of nachtwake de meest bijzondere ervaring.
Om vier uur luidt de kerkklok of gaat de wekker, snel aankleden om voor half vijf in de kerk te zijn. De kerk is donker. Slechts een enkele lichtje. Psalmen worden gelezen en gezongen en er wordt gebeden. Aansluitend op de nachtwake is er in de kerk gelegenheid voor meditatie of stil gebed. Daarna ga je weer naar bed voor het laatste deel van je nachtrust.

Is een nachtwake te vergelijken met een andere ervaring? Ik denk dan aan een pelgrimstocht of een retraite. Je bent echt helemaal uit je gewone doen en laten.
Het volgende getijde is de Lauden, de lofprijzing, het eerste getijde van de nieuwe dag.

Zingen: Laudate omnes gentes

De psalmen in de getijden

De getijden zijn de dagelijkse momenten van gebed en verstilling, reeds gebruikt in het Jodendom. Benedictus heeft daar in het klooster vaste vorm aan gegeven als 8 momenten van de dag om te bidden en tot inkeer te komen. Deze “getijden” zijn opgebouwd rondom de psalmen die alle 150 in een cyclus van 2 weken worden gezongen of gereciteerd. Waarom de psalmen? Omdat ze, zoals Huub Oosterhuis het zegt, de liederen zijn van het uittochtverhaal, van de bevrijding, uit angst en slavernij. Het geeft ons leven weer tijdens ons bestaan en geeft hoop op een “goed en wijd land”. Gezongen houvast.

Psalm 95

Uit 150 psalmen vrij van Huub Oosterhuis

De gregoriaanse versie van psalm 95 door Wishful Singing

Overweging

De Duitse theoloog Karl Rahner zegt dat het christendom in het derde millennium geen betekenis meer zal hebben als een christen geen Mysticus is. Iemand die niet alleen de regeltjes volgt, maar een eenheid met God (zal ik haar maar zo noemen?) ervaart en doorleeft.

Ik ben net als de meesten hier, opgegroeid in een strak Godsgeloof. We waren synodaal gereformeerd, een zijtak in een grote zuil. Wij kochten onze groenten bij de gereformeerde groenteboer en lieten ons haar knippen bij de gereformeerde kapper. Zondags twee maal naar de kerk en als we een keer niet gingen, stond een oude diacones bij ons op de stoep om te vertellen hoe goed de dominee wel niet gepreekt had. Ik heb er geen negatieve ervaringen aan. Genoten heb ik van de neef van Mata Hari, ds Zelle, die met uitlopend zwart schoensmeer in zijn haar in een Friese dorpskerk het gereformeerde volk met een ouderwetse donderpreek in drie punten afgewisseld met tussenzangen uit de oude berijming, het gelovig volk geselde. Ik geloofde heilig in die God. Helemaal mijn man! Een wijze kerel met een lange witte baard die kadootjes uitdeelt aan de zijnen en de rest naar de hel stuurt.

Het geloof als een cynische sportbeleving: je hebt winnaars en verliezers. Op de stippellijntjes de juiste antwoorden geven en je zat gebeiteld. Nu zit je al goed, en dan straks ook nog het Eeuwige Leven! Wie maakt je wat? Mijn zus en mijn kinderen geloven niet meer in God, en ik eigenlijk ook niet. Ik probeer het nog wel eens in de “gewone kerk”, maar vindt daar niets meer, behalve de mystiek van de liederen en het orgelspel. Het lukt me gewoon niet meer. De woorden zijn leeg en hol geworden. Ik kan God niet meer vinden in die woorden. Mijn zoon vindt God “kut”. Mijn dochter is niet gelovig, maar wel spiritueel, maar ze weet niet meer hoe en waar ze dat moet zoeken. In haar vriendenkring krijgt ze weinig gehoor. Maar toch laat het mij niet los.

Hoe moet het nu met dat Christendom van ons in deze tijd? Zijn we met zijn allen de “getijden” gewoon vergeten? Bidden we te weinig? Hebben we ons overgeleverd aan de “marktwerking”? Jan Oegema schreef in 2006 in de Trouw: de term: Soloreligieus. De geestelijk dakloze die afscheid heeft genomen van dogma en kerk, maar het christendom niet geheel overboord wil/ kan zetten. Maar opvoeding heeft wel iets achtergelaten en dat is meer dan alleen een nostalgisch gevoel. Er moet meer zijn. Kuitert noemt God een product van de menselijke geest en dus “van de verbeelding”. Er is een sterke relatie tussen kunst en religie. Het gaat bij beiden niet om het waarheidsgehalte, maar om handvaten te geven te snappen wat we hier doen in deze verbijsterende wereld (Hawkins). Verbazing, verbijstering vormen drijfveren en troost voor wie het aandurven de quasi- en crypto zekerheden van de gedogmatiseerde godsdienst los te laten.

Wat kunnen we doen? Ons niet zo druk maken wat wel en niet waar is en of God al dan niet bestaat, maar ons overgeven aan de stilte in en om ons heen en luisteren wat er in die stilte tegen ons gezegd wordt. Al zingend en luisterend regelmatig contact maken met de Ander om daarna verder te kunnen gaan. Dat is het doel van de Getijden, van het Gregoriaanse zingen. Beelden, woorden, liederen zingeving laten zijn in een zinloze tijd. Misschien mogen we het niet meer zeker weten, maar is dat ook niet nodig. Wat we wel nodig hebben is onszelf regelmatig eraan te herinneren dat er meer is dan we met onze zintuigen ervaren en dat ook zingen en vieren, wat we hier ook met z’n allen doen. Beseffend dat wanneer we de getijden vergeten we door het tij worden overspoeld.

Stilte

De vespers

In de kloosters wordt aan het einde van elke dag de lofzang van Maria gezongen tijdens de vespers. In de lofzang van Maria wordt de bestaande orde omgedraaid. De wereld wordt op zijn kop gezet. Hier betekent goede woorden spreken, zegenen, de bestaande orde omdraaien. Niet alleen Mijn ziel prijst de Heer, maar uitzien naar een nieuwe wereld.

Zingen: Magnificat

Collecte, bestemd voor Heifer

Heifer heeft projecten in landen met veel armoede. Op de website lezen we: Op weg naar een leefbaar inkomen. Samen met onze partners en de boerengezinnen ontwikkelen wij duurzame landbouwprojecten die gericht zijn op het bereiken van een leefbaar inkomen en het verbeteren van de regionale voedselvoorziening.
Heifer projecten kenmerken zich door een geïntegreerde aanpak van voedselzekerheid, inkomensverbetering en inspelen op het veranderend klimaat. Wanneer deze componenten worden versterkt met het verbeteren van de positie van de vrouw, het vergroten van de kansen voor de jeugd en het stimuleren van onderlinge samenwerking, creëren we sterke en veerkrachtige gemeenschappen en een structurele vermindering van honger en armoede.
Van harte aanbevolen.

De completen

De completen sluiten de kloosterdag af. De completen verbinden het eind van de dag met het einde van het leven. Ze versterken het idee dat het ritme van onze dagen parallel loopt met het ritme van ons leven en dat de manier waarop we elk moment van de dag leven, bepaalt hoe ons leven eruitziet. Het vaste ritme van de getijden leert ons hoe we een evenwichtig leven kunnen leiden.

David Steindl-Rast schrijft: het is traditie geworden dat de abt helemaal aan het eind van de completen de hele gemeenschap zegent door ze te besprenkelen met wijwater, een soort avonddauw.
Wij besluiten deze viering met een gezongen gebed waarin we vragen om de zegen voor de komende nacht. Laten we het ruimer opvatten, we vragen om de zegen voor de komende periode.

Zingen: Nu het avond is

Zegenbede

De Eeuwige zij voor je om je de weg te wijzen.
De Eeuwige zij achter je om je in de rug te sterken.
De Eeuwige zij naast je als een goede vriend.
De Eeuwige zij om je heen als een beschermende mantel.
De Eeuwige zij in je als liefde en vrede.

 

Bronnen:
150 psalmen vrij van Huub Oosterhuis
Muziek van de stilte van David Steindl-Rast
Eén worden. De weg van de heilige Benedictus van Amselm Grun
CD In Mysterium van Wishful Singing

Collecte:
Bankrekening: NL17 TRIO 0379 2541 15  t.n.v.  Stichting OBA