Welkom en mededelingen

Zingen Kom Schepper Geest

Pinksteren

In het Oude Testament was het Pinksterfeest een viering die 50 dagen na het Joodse paasfeest plaatsvond. Er werd dan o.a. een graanoffer gebracht uit de nieuwe tarweoogst. (dit staat in Leviticus 23:16).
In het Nieuwe Testament kwam de Heilige Geest op de dag van Pinksteren op Jezus’ discipelen. Hierdoor waren zij in staat om te spreken in vreemde talen (of “tongen” genoemd) die ze niet hadden geleerd. De Heilige Geest zorgde dat ze het evangelie vrijmoedig gingen verkondigen aan de mensen die in Jeruzalem waren voor het Pinksterfeest.

Handelingen 2: 1-4

Pinksteren is het feest van de Geest. De Geest die ons inspireert en bezielt
in ons denken: om in te zien wat er moet gebeuren
in ons voelen: wat juist is en ons moed en kracht geeft
in ons willen: om te doen wat we hebben ingezien
en die plannen te realiseren ..

Die Geest hebben we nu hard nodig om de problemen aan te pakken: klimaat, goede verdeling van de goederen voor iedereen,
de wanhoop veroorzaakt door oorlog en geweld, slechte leefomstandigheden
om te vormen en kracht te geven om uit die doodlopende situaties te komen …

Het is een feest van Leven om op een positieve wijze in het leven te staan en met zorg, compassie en liefde met elkaar om te gaan.
De Geest legt verbinding met God als de scheppende en levengevende Aanwezigheid.

Stellen we ons daarvoor open om te zien, te horen, te spreken, en aanwezig te zijn in die heilbrengende kracht.
Dat we dat mogen vieren en ons geïnspireerd voelen om voort te gaan…

Zingen Wij zullen, Jood en Griek

 

Zoektocht in de geschiedenis

Nooit gedacht dat ik nog eens een bijdrage voor Pinksteren zou leveren. Ik heb eigenlijk niets met Pinksteren en ik zal niet de enige zijn.
Wat ik ga vertellen heeft niet veel te maken met geloof of theologie; het is meer een wat zoeken naar de geschiedenis van dit langzaam wegkwijnende feest…..
Ik ben eens gaan zoeken naar de eerste tekenen van dit feest in de oeroude geschiedenis van de christelijke kerk. Daarbij was het boek van Wim Zaal over de pausen een welkome hulp.

De eerste jaren na het overlijden van Jezus was het nogal chaotisch in de nieuwe religie. Een bestuur of zoiets bestond eigenlijk niet. Wel breidde het geloof zich uit over Europa, Azië en Afrika, maar de bisschoppen en gemeenten hadden nogal eens verschillende ideeën. Er ontstonden ook allerlei sekten. De bisschop van Rome was een gelijke onder broeders. Er was geen eenheid van bestuur.

Pinksteren of pentekoste zoals het in het Grieks heet of Sjavoeot in het Hebreeuws, is waarschijnlijk ontstaan vanuit de joodse liturgie, maar ook uit het mithraïsme.
Dat waren religies, die in die tijd actueel waren voor het christendom. Het joodse geloof kent zoals gezegd de Sjavoeot een oogstfeest dat wordt gevierd na het oogsten van de tarwe en duurde een week. De mithraïse religie werd aangehangen door vooral soldaten en handelsmensen. Die religie kent Mithras als een godmens. Er waren veel overeenkomsten met de christelijke cultus, zoals de communie, het doopsel, zondagsviering, enz. Ook wordt er gesproken over vurige tongen die neerdalen op mensen. Deze religie zal zeker invloed hebben gehad op de vorming van de christelijke liturgie. Die moest in die beginjaren nog ontstaan.

In die tijd was communicatie nagenoeg mondeling. Er waren wel geschriften, maar die moesten worden overgeschreven. Dat gebeurde door kopiisten. Vooral in kloosters gebeurde dat. Het is te begrijpen dat er bij dat overschrijven ook wel fouten werden gemaakt of dat verkeerde vertalingen uit het Grieks worden opgeschreven.. Het ligt voor de hand dat rituelen en gebruiken van die liturgieën ook in de christelijke liturgie zijn geslopen en opgenomen. Mede kwam dat door fouten van kopiisten en door verkeerde vertalingen van geschriften uit het Grieks en Hebreeuws.

Intussen woedde er ook in de eerste eeuwen van het christendom een strijd over de vraag of Jezus een mens was dan wel een god. In een synode, belegd door de eerste echte paus, rond 265 werd het dogma van de drie-eenheid, zoals we dat nu kennen vastgelegd. (Als je het precies wil weten vraag dan een theoloog naar subordinationisme en je gaat een leerzame week tegemoet schrijft Wim Zaal).

Al die invloeden van buiten en de eigen discussies door een paar eeuwen heen zullen aan de vorming van Pinksteren hebben bijgedragen. In de bijbel beschreven in de handelingen van de apostelen hoofdstuk 2 vers 1 tot 14. Die handelingen worden gedateerd van 90 tot 100 na Christus.
Dat Pinksterfeest duurde 5 dagen en werd gevierd met allerlei spelen, enz. Een echt paasfeest kende men toen nog niet. Dat kwam later.
De kerkvaders Augustinus en Hiëronymus hebben daarna de leer vanuit hun vertalingen vanuit het Grieks en Hebreeuws vastgelegd in een Latijnse vertaling van het nieuwe testament. De vulgaat genaamd.

En nu komt Erasmus om de hoek kijken. In de biografie over hem een dwarsdenker genoemd. Dat boek heb ik in de boekenclub gelezen. De moeite waard. Even iets over de man. Waarschijnlijk geboren rond 1466. Als kind van ene Margarette en de vader Gerard. Zij waren niet getrouwd. Die Gerard was priester en vertrok naar Rome om daar als kopiist te gaan werken. Toen hij terugkwam was Erasmus al een jaar of 5. Hij was dus een bastaard en kon volgens de voorschriften van de kerk geen priester worden. Dit is het verhaal zoals Erasmus zelf heeft vastgelegd in een autografie (compendium). Het lijkt op de uitgestoten NSB kinderen. Feitelijk lag de zaak anders en leefde Gerard samen met een vrouw waarbij hij tenminste 2 kinderen kreeg. Maar Erasmus wilde wel graag priester worden en met zijn verhaal de mond snoeren van de critici, door hem theologasters genoemd.

Erasmus ging op school in Deventer en Gouda; leerde vanaf zijn 7e jaar vloeiend Latijn. Hij was getalenteerd. Hij kwam op jeugdige leeftijd terecht in het klooster in Stein, waar hij zeer ongelukkig was. Hij vond zijn omgeving dom en vol idiote regels die niks bijdroegen aan het geloof. Hij ging er na 7 jaar weg, wat eigenlijk niet mocht omdat hij zijn geloften had gedaan. Hij ging studeren in Parijs. Al snel leerde hij Grieks en Hebreeuws. Hij was een humanist, dat waren mensen die een herwaardering van de klassieke oudheid nastreefden. Hij was steeds bezig de oorspronkelijke teksten te bewerken naar nieuwe inzichten. Hij betoogde dat er in de vulgaat, een Latijnse vertaling van het NT, allerlei foute vertalingen waren geslopen. Hij ging zelf hertalen. Zo vond hij nergens, ook in de oudste geschriften niet, dat Jezus God zou zijn. Jezus was gewoon een mens.

Hij schreef duizenden brieven, maakte een nieuwe vertaling van het NT waarin hij uitging van de door hem vertaalde en geïnterpreteerde oorspronkelijke teksten. Hij was ook tegen de enorme rijkdom en macht van de kerk. Hij had een probleem. Vanwege zijn afkomst duurde het lang voor hij hoogleraar in de theologie kon worden. Maar Paus Leo hielp een handje, zeer tot ongenoegen van de theologasters in Leuven. Merkwaardig is dat hij tot aan zijn laatste levensjaren nooit ergens vast heeft gewoond en altijd bezig moest zijn met geld krijgen van de adel en vorsten. In die tijd kon je ook ergens een pastoraat krijgen waaraan een jaarlijkse som was verbonden. Dan stelde je iemand aan die het werk deed voor een bedrag en je hoefde nooit in je gemeente te zijn. Op die wijze werd hij pastor van Aldington en kanunnik in Kortrijk.

Hij had heel veel geluk dat in zijn tijd de boekdrukkunst tot ontwikkeling kwam. Het leverde hem weinig geld op van zijn publicaties, maar wel een oneindige stroom aan boeken en brieven, waaronder De lof der zotheid, waarin hij de via een spiegel de draak stak met al die hoogwaardigheidsbekleders met hun regeltjes en kwezelarijen..

Toen Luther op het toneel verscheen was hij het hartgrondig eens met diens strijd tegen de aflaten, de rijkdom en het machtsmisbruik van de kerk.
Maar met de scheuring die Luther veroorzaakte was hij het niet eens. Hij wilde de kerk van binnenuit hervormen. Hij betichtte Luther ook van gemakzucht door zich op de vulgaat te verlaten en waar nodig de leer te voegen naar eigen inzicht. Luther en ook de kerk verlieten zich volgens Erasmus op de traditionele autoriteit.
Zo kwam Erasmus dus tussen 2 vuren: de kerk enerzijds die hij verweet te dogmatisch te zijn en allerlei oneigenlijke rituelen had ingevoerd en de leer van Luther anderzijds, die hij gemakzucht verweet.

Wat heeft dit nu te maken met Pinksteren. Niet zo gek veel, maar Erasmus stelde wel de vrije wil van mensen tegenover de opgelegde religie door Luther en kerk. Hij vond dat steeds onderzoek nodig was en moest leiden tot opnieuw formuleren van teksten.
Naar het inzicht van Erasmus was het feest van Pinksteren dan waarschijnlijk heel anders ingevuld, alleen al omdat hij Jezus als mens er- en herkende. Dat heeft hem, die als bijbelwetenschapper een onaantastbare positie in Europa had verworven, veel kritiek opgeleverd. Door zijn gezag kon hij wel de inquisitie ontgaan. Wel herleefde zijn oproep tot steeds opnieuw de bijbel onderzoeken enkele eeuwen later en heeft het bijgedragen aan de Renaissance. Je zou kunnen zeggen dat hij een voorloper was van de basisgemeenten.

Pinksteren werd overigens afgeschaald in de loop van de tijd tot eerst 3 dagen en later op de synode van Dordrecht tot 2 dagen.
Nu is er discussie om de tweede dag in te ruilen voor het suikerfeest.
In de loop der jaren is overigens het Pinksterfeest ook op andere wijzen ingevuld. Vanuit heidense tradities. Zoals dansen om de meiboom, luilak, dauwtrappen. Waarmee ik niks wil afdoen van het religieuze feest Pinksteren. Maar het zegt wel iets dat Pinksteren allerwegen het gevoel geeft dat er weer een nieuwe tijd aanbreekt.. In de religie met de geest aangeduid.

Zingen Boek jij bent geleefd

Stoere boodschappers

Pinksteren in 2022

Het christelijke Pinksteren is zoals meer christelijke feestdagen van oorsprong een Joodse feestdag, in dit geval een oogstfeest.
Met een beetje fantasie zou je kunnen zeggen dat het christelijke Pinksteren ook een oogstfeest is, want toen begonnen de apostelen met hun missie omdat ze ineens hun schroom kwijt waren en welbespraakt in vele talen hun boodschap gingen uitdragen.
Kortom, de christelijke verlichting kwam op gang met deze stoere boodschappers.

Nu, ruim 2000 jaar later kunnen we in veel historisch georiënteerde boeken lezen wat zich zoal heeft afgespeeld sindsdien. En die geschiedenis gaat nog steeds door.

De goedbedoelde verlichting die begon in 33 n Chr. heeft door de eeuwen heen naast veel goeds ook een grimmige kant laten zien en ook nu nog. En er zijn altijd moedige mensen geweest die zich daartegen hebben verzet. Dat waren dus echte stoere boodschappers.
Macht, religie en fundamentalisme hebben echter weinig op met stoere boodschappers, zo leert de geschiedenis. Het boek “De advocaat van Holland” van Nicolaas Matsier laat onthutsend zien hoe Johan van Oldenbarnevelt, een verlichte invloedrijke man die vrijheid van godsdienst bepleit, door de macht van de Oranjes op het schavot eindigt.

Vandaag is een mooie gelegenheid om stoere boodschappers in de schijnwerpers te zetten en dan niet die van het eerste uur, maar de velen die vandaag zo hun best doen voor een betere wereld.
Als je rondkijkt zie je er heel veel, die bovendien grote prestaties leveren. Over de zorgen over de aarde en het klimaat hoef ik niks te zeggen, daar zijn we in de Basis allemaal van doordrongen en doen we ons best om ons steentje bij te dragen.

Het zou mooi zijn als er in het publieke domein meer aandacht zou worden gegeven aan positieve ontwikkelingen in de samenleving en aan een duurzaam behoud van een leefbare aarde.
Herman van Veen had ooit een prachtig liedje over het Journaal als hij daar de baas van zou zijn. We kennen dat ontroerende liedje allemaal.

Als techneut boeien mij de recente veelbelovende berichten in het kader van de energietransitie. Ik doel op ontwikkelingen die worden aangestuurd door bevlogen onderzoekers en ondernemers. Ik noem er een paar:

Huisaccu’s om de opbrengst van zonnepanelen helemaal voor eigen gebruik te benutten.
Door de energieproblemen een versnelde ontwikkeling van de productie van waterstof als alternatief van aardgas.
Benutting van heel veel industriële restwarmte voor de verwarming van gebouwen met een al lang bekende milieuvriendelijke techniek.
Verbeteringen in verpakkingsmateriaal en hergebruik.
We moeten die ontwikkelingen niet op de weegschaal leggen, maar koesteren.

We kennen ook allemaal de goed onderbouwde acties met moed en niet aflatende energie van Amnesty International, Greenpeace, Milieudefensie, De goede Zaak, Avaaz, Urgenda en vele andere organisaties.
Veelal met beperkte middelen weten zij aandacht te krijgen voor hun ideële doelstellingen en vaak spannen ze met succes rechtszaken aan.

Quiet 500, de spraakmakende armoedeglossy. Quiet 500 vraagt aandacht voor armoede in onze samenleving: Rijkdom erotiseert en wordt gevierd. Armoede wordt in stilte beleden. De redactie van dit magazine daagt hiermee de 500 rijkste Nederlanders uit om mee te werken aan armoedeverzachting.

De producenten van biologisch voedsel zijn gedreven, gemotiveerd, moeten daar hard voor werken. Zij verdienen veel meer waardering, een beter inkomen, meer zekerheid en politieke stimulans.

In het boek “Naar het paradijs” van Hanya Yanagihara staan ook een paar mooie gedachten:
Zij schrijft op pag 598: “toen ik studeerde had een docent tegen me gezegd dat er twee soorten mensen waren: mensen die begaan zijn met de wereld en mensen die begaan zijn met zichzelf”. Een opmerking die tot nadenken stemt.

We kennen talloze journalisten die met gevaar voor eigen leven toch doorgaan met de waarheid vinden en fouten in de samenleving onder de aandacht blijven brengen.

Zo, heel onvolledig inventariserend, zijn er heel veel goede boodschappers in onze samenleving die respect en steun verdienen.

Hulde aan de mensenrechtenorganisaties
Hulde aan milieu-activisten
Hulde aan de creatieve onderzoekers
Hulde aan de klokkenluiders
Hulde aan de bevlogen initiatiefnemers
Hulde aan bevlogen journalisten
Hulde aan goede doelen organisaties
Hulde aan bevlogen artiesten en musici
Hulde aan alle mensen die begaan zijn met de samenleving en de aarde

Wat zou het mooi zijn als alle politici en captains of industry in de wereld vandaag een verlichtingsvlammetje zouden krijgen waardoor zij moedige boodschappers worden, elkaars taal verstaan om met elkaar te doen wat goed is voor de samenleving en voor de aarde.

Zingen Wie door de Geest is aangeraakt

Regeneration

In de laatste basisvergadering keken we naar de film Kiss the ground, een indrukwekkende film over hoe we eigenlijk met de aarde zouden moeten omgaan. En waaruit blijkt dat de aarde in staat is om heel veel CO2 op te nemen in de bodem. Maar dan moet de landbouw wel fundamenteel anders ingericht worden en zich omvormen naar regeneratieve landbouw. Daarover het gaat hierna volgende animatiefilmpje. Het geeft uitleg over wat regeneratieve landbouw is. Het is voor een viering misschien een beetje zakelijk filmpje, maar het is wel heel informatief en daarom heb ik toch hiervoor gekozen.
De spreker in het filmpje spreekt helaas erg snel. Op de computer is het wel te volgen, maar het zou kunnen zijn dat het hier in deze ruimte niet goed te verstaan is. Technisch kan het helaas niet anders. Maar mocht je het nou helemaal niet kunnen volgen, dan kan je vanaf volgende week op onze website de viering aanklikken en dan het filmpje nog een keer bekijken op je eigen computer.

Het filmpje eindigt met de vraag wat voor relatie met het land jij wil koesteren.
Direct aansluitend op die vraag reikt Stef Bos in een lied daar een aantal mogelijkheden voor aan.

 

Stef Bos Ik wil het water naar de zee zijn

ik wil het water naar de zee zijn
de zoden aan de dijk
het gevecht tegen de bierkaai
alles wat onhaalbaar lijkt

ik wil de rots zijn in de branding
met de verbeelding aan de macht
wil de stilte die vanzelf spreekt zijn
en het daglicht in de nacht

ik wil een land zijn zonder grenzen
waar de ruimte nog bestaat
ik wil traag zijn als de waarheid
die de leugen achterhaalt

ik wil de moed zijn van de wanhoop
het stilstaan van de tijd
ik wil een sprong zijn in het duister
en de laatste strohalm zijn

ik wil de taal zijn van een dichter
die zichzelf geen dichter noemt
het zout zijn van de aarde
en de kus die ons verzoent

ik wil een land zijn zonder woorden
gedragen door de wind
ik wil de wereld weer leren zien
door de ogen van een kind

en met de schoonheid van de onmacht
lopen langs een eindeloze weg
met open ogen dromen
weerloos en toch sterk

ik wil het water naar de zee zijn
de zoden aan de dijk
het gevecht tegen de bierkaai
alles wat onhaalbaar lijkt

Geest van hierboven, leer ons geloven
hopen liefhebben door uw kracht
hemelse vrede, deel u nu mede
aan een wereld die u verwacht

Collecte

Trees for All investeert in de toekomst en leefbaarheid van onze planeet door wereldwijd bos te planten en te herstellen. Bedrijven en particulieren kunnen via de projecten van Trees for All hun CO2 compenseren en bomen planten. Zo wil de stichting zich gezamenlijk inzetten voor een beter klimaat, herstel van ecosystemen en biodiversiteit en armoedebestrijding in de wereld.

Activiteiten
• Ze bieden een handelingsperspectief voor mensen en organisaties die in actie willen komen tegen klimaatverandering en ontbossing.
• Ze willen op een kwalitatieve en duurzame manier bomen planten: de juiste boom, op de juiste plek met het juiste doel.
• Ze creëren bewustwording zodat zoveel mogelijk mensen deze missie delen.
• Ze geloven in de kracht van lokale betrokkenheid en betrekken altijd de lokale gemeenschap bij de herbebossingsprojecten.

Wees er

Ik kan alleen ‘wees er’ roepen
niet meer.

Maar daarmee houdt het groeten aan,
zozeer

dat ik wel moet geloven
dat jij luistert

zoals ik omgekeerd
jouw ‘wees er’
in mij hoor.

(Kees Waaijman, vrij naar Gerrit Achterberg)

Zingen Geweldige, gedreven wind

 

 

Colofon

Beeldmateriaal: Regeneration.

Stef Bos, Ik wil het water naar de zee zijn. Dit lied werd in de PKN pinksterviering op zaterdag 8 juni 2019 in de Broerekerk in Bolsward (uitzending KRO-NCRV) gecombineerd met het pinksterlied ‘Geest van hierboven’ gezongen door het jongerenkoor Samen op weg uit Houten.

Illustratie liturgie: Frederick, door Leo Lionni