Soms moet ik kleur bekennen

Welkom en mededelingen

Thema: Soms moet ik kleur bekennen
‘Soms moet ik kleur bekennen, mijn mond openen, opstaan, reisvaardig zijn’ (citaat van journalist Koos Koster, vermoord in El Salvador tijdens zijn werk voor de IKON). Ook in de tweede wereldoorlog, waarvan we vandaag de slachtoffers herdenken, bekenden mensen kleur. En vandaag de dag wordt er ook een appèl op ons gedaan: berust je in de ontwikkelingen zoals ze zijn of verhef je je stem als humaniteit en gerechtigheid met voeten worden getreden? Het vraagt moed om kleur te bekennen. De dingen onder ogen zien, er voor uitkomen waar je staat. Hebben we de moed om kleur te bekennen? Daar willen we in de viering van 4 mei met elkaar over nadenken.

Kaars aansteken

Zingen Met nieuwe woorden

4 mei en 5 mei, 80 jaar vrijheid

80 jaar geleden eindigde in Nederland de Tweede Wereldoorlog. Dat is lang geleden. En toch zijn de littekens van de oorlog nog steeds aanwezig. Bij mensen die hebben geleden in de oorlog of dierbaren hebben verloren die zijn vermoord tijdens de Holocaust of zijn omgekomen door het oorlogsgeweld.

Je weet niet of mensen nog vaak denken aan oorlogsgebeurtenissen. Enkele tantes van mij die op hoge leeftijd zijn, hebben hun herinneringen aan de oorlog nog scherp op het netvlies staan. En ik zag recent een film over De Schalkhaarders, er stond ook een artikel over in de Stentor. Het gaat over een man, die in de Tweede Wereldoorlog was opgeleid bij het politie opleidings bataljon in Schalkaar. Die periode heeft enorme gevolgen gehad voor zijn hele leven en nu ook nog voor zijn kinderen en kleinkinderen. Oorlog heeft een levenslange impact en werkt soms generaties lang door. Soms komen de verhalen pas nu naar boven.

Als je je realiseert hoe lang oorlogstrauma’s fysiek en psychisch doorwerken, dan is het des te schrijnender dat overal in de wereld nog steeds oorlogen zijn. Onvoorstelbaar en oninvoelbaar wat mensen elkaar in een oorlog aan doen. En dan heb ik het nog niet eens over het risico op een kernoorlog.
Op 4 en 5 mei herdenken we de oorlog, waarbij collectief ieder jaar gezegd wordt: dit nooit weer. Maar helaas gebeurt het steeds weer opnieuw. Kennelijk gaat behoud van macht en geld steeds weer boven moraal. En al die oorlogen, ik hoef ze niet te noemen, het is bekend,  gebeuren ook nog eens letterlijk onder onze ogen. De hele wereld kijkt op hetzelfde moment toe. Onwaarschijnlijk dat degenen die in de positie zijn om er iets tegen te doen, dat niet doen.

Dat raakt aan het andere thema van vandaag, kleur bekennen. Mensen moeten het lef hebben om kleur te bekennen. Onze huidige regering bekent helaas geen kleur en is niet bereid om een rode lijn te trekken bij al het leed in Gaza. Dat is betreurenswaardig, want soms is het wél nodig om een rode lijn te trekken en ergens voor te stáán. En soms is nu.

Een samenleving kan alleen goed functioneren in een land zonder oorlog, waar mensenrechten worden nageleefd en waar geen onderdrukking is. Daarom vieren we met 80 jaar vrijheid ook dat wij in een democratie leven. Een land waar iedereen mag meedenken en meebeslissen, vraagt om verantwoordelijkheid van iedereen, op elk niveau van de samenleving.
Maar als we in vrijheid willen leven en geen oorlog willen, waarom spreken we tegenwoordig dan in oorlogstaal? Het idee is, we moeten oorlog voorbereiden om oorlog te voorkomen. Zelfs koning Willem-Alexander zegt letterlijk dat we ons tot de tanden moeten bewapenen.
In Europa wordt nu veel meer geld uitgetrokken voor defensie. Het gaat niet alleen om een grotere krijgsmacht en meer wapens, maar ook om het klaarstomen van de hele bevolking voor oorlog. Over het voorkómen van conflicten, over dialoog en diplomatie wordt nauwelijks gesproken. ‘Veiligheid’ is het onderwerp, het gaat niet ‘vrede’. Is dit dan de weg die we moeten gaan om vrede te bewaren en in vrijheid te kunnen blijven leven? Ik weet het niet, misschien wel, de dreigingen zijn reëel, maar het knaagt gelijktijdig.

Door Kerk en Vrede is een document geschreven met de titel: “Een ander geluid – Kerk en Vrede over militarisering”. Het is een weerwoord in de overtuiging dat de keuze ‘vrede, óf vrijheid en recht’ een valse keuze is. Grootschalige bewapening biedt geen oplossing, maar leidt juist tot meer spanningen. Als het tot een oorlog komt, leidt dit tot onoverzienbare catastrofes. De enige begaanbare weg is die van samenwerken, onderhandelen en diplomatie. Door de wereldhandel en door de klimaatverandering zijn alle landen van elkaar afhankelijk. Samen met het bestaan van kernwapens vraagt dit om samenwerking in plaats van confrontatie. Aldus Kerk en Vrede.

Terug naar vandaag, de datum 4 mei. Op 4 mei ga ik bij de Dodenherdenking altijd naar het Oranjepark. Vanavond ga ik ook, maar dit keer met gemengde gevoelens. Het is wrang dat uitgerekend Israël misdaden begaat tegen de Palestijnen terwijl we de misdaden tegen de joden in de Tweede Wereldoorlog herdenken. Dit dilemma werd aangestipt in Trouw door de columnist Jamal Ouariachi. Zijn artikel levert nogal wat discussie op. Hij schrijft: “Ik wil dit jaar niet meedoen met de 4 en 5 mei herdenkingen vanwege de standpunten van onze regering die de genocide steunt. 4 en 5 mei hadden een diepe rituele waarde vanwege het gezamenlijke karakter, het samen herdenken. Het herdenken van het verleden zonder oog voor het heden is volstrekt zinloos.” Einde citaat.
Ik heb daar over nagedacht, ik begrijp zijn redenering, maar ik wil toch blijven herdenken zoals altijd. En daarmee in zekere zin juist kleur bekennen en te staan voor vrije, rechtvaardige samenleving. Hopelijk zijn er veel medestanders.

Zingen Maak van tanks Tractoren

Kleur bekennen

Wat is dat kleur bekennen? Kleur bekennen, openlijk voor je standpunt uit durven komen. Durven uitkomen, is daar dan moed voor nodig? Is het altijd nodig of verstandig om kleur te bekennen, wanneer niet? Je standpunt uitspreken onder gelijkgestemden is niet zo moeilijk, men is het dan meestal wel met je eens.

Maar wat als je bij vrienden zit, en je bent het helemaal niet mee eens met een bepaalde stelling… en toch je wil er graag bij horen, maar wat hier gezegd wordt, dat kan toch niet….. Houd je dan je mond om de lieve vrede? Je wil de avond toch niet verpesten… Wat nu als je wel voor je mening uitkomt, wat zijn dan de consequenties, zou men jou begrijpen, zou men jouw standpunt respecteren? En zo niet, wat verlies je dan?

Vandaag is het 4 mei, dodenherdenking. We herdenken o.a. de slachtoffers van de 2^e WO. Tijdens de 2^e WO waren er velen die kleurbekenden, voor hun standpunt uit durfden te komen. Soms was er protest, kwam men in opstand. Hier en daar ontstonden knokploegen, denk aan de  februari-staking……de represailles van de bezetter waren vreselijk.Veel mensen bleven stil, bang voor de gevolgen……

Etty Hillesum, geboren in een Joods-Nederlands familie. Ze kreeg een oproep om zicht te laten registeren, als Jodin. Verschillende vragen moesten worden  ingevuld. Vraag 9 was voor de nazi’s de belangrijkste vraag: Hoeveel Joodsche grootouders waren er? Vier vulde Etty naar waarheid in. Ze bekende kleur… Daarmee was haar lot bezegeld. Ze was ‘vol Jood’. Na betaling van precies 1 gulden aan administratiekosten kreeg Etty een bewijs van aanmelding.

Tijdens de 2^e WO luisterden veel Nederlanders in het geheim naar Radio Oranje. Koningin Wilhelmina sprak via de radio het Nederlandse volk toe, Soms was er een klein protest, een klein gebaar van verzet. Mijn opa en oma woonden tijdens de 2^e WO in Amsterdam. Oma haalden bij de groenteboer haar aardappelen en groente, alles ging in de mand en de oranje wortelen er bovenop, zichtbaar voor iedereen. Een klein protest……

En nu, in deze tijd kleur bekennen. Voor je mening durven uitkomen, stelling te nemen, oproepen tot ACTIE!!! Je kunt deelnemen aan een manifestatie, zichtbaar duidelijk maken wat je overtuiging is, je stem laten horen. Protesteren! Vrijheid van meningsuiting is een recht.
In artikel 7 van de grondwet staat dat niemand voorafgaand toestemming nodig van de overheid om iets te zeggen of te schrijven in het openbaar. We leven in een vrij land en dat is een groot goed. Kleur bekennen.

Maar soms gaat het hard tegen hard, men bestrijdt elkaar met argumenten, met eigen waarheden. Het naar elkaar luisteren is er niet. Polariseren, denken in termen van wij tegenover zij. Is dat de manier van kleur bekennen? Zo niet….hoe dan wel? Met respect voor de ander. Soms moet je stelling durven nemen, elkaar aanmoedigen om er iets aan te doen, te het goede te doen. Niet hard tegenover hard, niet overschreeuwen, niet met gebalde vuisten…. Maar met zachte toon, met zachte moed. Zachtmoedig. In de bijbel staan de zaligsprekingen, daarin staat: de zachtmoedigen de aarde zullen beërven.

Zingen Wie anders zou de hemel dragen

Een jaar of wat geleden zag ik een aankondiging van een concert in de voor mij nog steeds “Mariakerk”. Op de flyer stond de naam van de componist Karl Jenkins en de titel van het stuk: “The Armed Man, a mass for peace”! Hier had ik al eens wat van gehoord en nu kon ik er naar toe. Het was een indrukwekkende avond, niet alleen de uitvoering door koor en orkest maar vooral ook door de getoonde beelden. Van marcherende soldaten, gebouwen in puin en veel wanhopige mensen. En het leek me juist op 4 mei wel toepasselijk om hier een deel uit te laten horen.

Uit Wikipedia: The Armed Man: A Mass for Peace is een compositie voor solisten, koor en orkest van Karl Jenkins uit 1999. Het werk wordt opgedragen aan de slachtoffers van de Kosovo-oorlog. Net zoals het War Requiem van Benjamin Britten is The Armed Man, deels gebaseerd op de katholieke mis, geschreven ter promotie van de vrede!!! The Armed Man brengt de groeiende dreiging van een afdaling in oorlog in kaart, afgewisseld met momenten van reflectie en toont de verschrikkingen die oorlog met zich meebrengt. De mis eindigt met de hoop op vrede in een nieuw millennium, waarin “verdriet, pijn en dood kunnen worden overwonnen”.

Na afloop van het concert kwam ik een bekende tegen, beiden waren we sprakeloos, boos en verdrietig, er is nog zoveel narigheid in de wereld.

Muziek Karl Jenkins The armed man, a mass for peace: Sanctus

Kleur bekennen

In de beschrijving bij deze viering wordt het citaat aangehaald van Koos Koster: Soms moet ik kleur bekennen, mijn mond openen, opstaan, reisvaardig zijn. In mijn gedachten ga ik terug naar de reis van deze 4 dappere mannen die in oorlogsgebied hun werk deden en het met de dood moesten bekopen. Ik weet nog dat het me heel erg bezighield, met name de gedachte of ik ook zo reisvaardig zou zijn. Mijn conclusie toen was zeer waarschijnlijk van niet, ik weet het eerlijk gezegd niet meer.
Maar het was wel een uitnodiging voor deze viering, waar ik iedere keer als ik het aangekondigd zag over moest nadenken. Wil ik hier aan meewerken? En kan ik dat? Met regelmaat gingen mijn gedachten naar de woorden kleur bekennen, wat betekent dat voor mij? En hoe beken ik kleur? Ik vind het alleen maar lastig om mijn mening te geven en te laten horen hoe ik er over denk. Wat als ik een afwijkende mening heb, wat gebeurt er als ik die bekend maak. Vaak ben ik te bang om wat te zeggen, bijvoorbeeld omdat ik wellicht uitgelachen word over wat ik zeg. Of omdat ik tegengas krijg waar ik niet op kan reageren, er geen woorden voor heb. Of omdat ik me niet vrij genoeg voel om wat te zeggen. Of misschien ook wel omdat ik er nog geen mening over heb.

Of gaat het zoals het bij Petrus vergaat. In de bijbel komen we hem tegen wanneer hij drie keer Nee zegt als ze hem vragen of hij Jezus kent en bij Hem hoort. Wat moet hij bang geweest zijn om kleur te bekennen, dat hij Hem wel kent en wel bij Hem hoort. Want wat zouden zij met hem doen als hij Ja zou zeggen. Wanneer hij Jezus ziet en de blik in zijn ogen, dan wordt hij heel verdrietig en huilt hij. We kunnen aannemen dat hij zich schuldig heeft gevoeld en teleurgesteld was in zichzelf, dat hij het niet kon, kleur bekennen op zo’n belangrijk moment!

Dan kom ik tot de vraag, hoe ga ik om met angst/bang zijn als die me verhindert voluit te leven? Anselm Grün beschrijft in zijn boek “Maak van angst je levenskracht” veel verschijningsvormen van angst. Op de achterkant van het boek lees ik onder andere het volgende: Gaat het om de angst om te falen of voor schut te staan, angst om je te binden of angst om alleen gelaten te worden? Grün beschrijft een weg waarlangs we kunnen leren met angst/bang zijn te leven.

Wat hij aangeeft in zijn boek is dat het belangrijk is vrede te sluiten met de vijanden van je ziel en ze niet te bestrijden. Wanneer je vanuit je harde wil vecht tegen die angst, dan put je jezelf uit in dit gevecht. En hoe meer je je door je angst laat leiden hoe minder je het aandurft om je te uiten. Dan ben je niet meer in staat om jezelf te voelen en naar je hart te luisteren. Hij raadt je aan je angst onder ogen te zien, ermee in gesprek te gaan. Er niet tegen in te gaan, want hoe meer energie je steekt in de strijd tegen je bang zijn des te groter wordt de berg die je dan voor je ziet.

Maar pas wanneer ik vrede sluit met die angst, kan hij een vriend van me worden en stelt me dan in staat om vrijer en intenser te leven. En krijg ik ruimte om mijn kleur te bekennen wanneer dat van mij gevraagd wordt. Zelf ervaar ik ook door het aan te gaan dat er ruimte komt en me bevrijdt van de gedachtes die me tegengehouden hebben om me niet te laten horen.

Ik realiseerde me bij het schrijven van deze tekst dat ik wel heel vaak het woordje ik gebruik. Voor de grap ben ik aan het tellen gegaan, zeker 30 keer komt het voorbij. In mijn eerste geschreven versie was het nog meer! Ik moest er om grinniken want het brengt me direct terug naar mijn jeugd en naar de geloofsgemeenschap waar ik toen bij hoorde. Ik hoor het mijn vader nog zeggen dat het niet gaat om ik maar om Jezus Christus. Ik denk dat hij nu zijn wijze hoofd zou schudden en me zou vertellen dat hij me dit niet zo heeft geleerd en voorgeleefd. We hebben daar wel eens over gesproken en dat was soms ook lastig. Het was zijn kleur waar ik ook respect voor heb. En ik voel vrijheid om mijn kleur te bekennen.

Zingen Peace I leave you

Nederlandse vertaling:
Vrede laat ik jullie na, mijn eigen vrede geef ik jullie, een andere dan de wereld te bieden heeft.
Je moet je dus niet zo laten verontrusten en de moed niet verliezen.

Collecte voor Stichting Protect Ukraine

Een tijdje geleden was ik in Orpheus bij een indrukwekkende avond Schrijvers voor Oekraïne met o.a. Tommy Wieringa. Hier werd besproken dat enkele Nederlanders de Stichting Protect Ukraine hebben opgericht. Het doel van deze stichting is om humanitaire hulp te bieden aan de inwoners van Oekraïne en hen te ondersteunen in hun strijd tegen Rusland. De stichting levert civiele benodigdheden om te gebruiken tijdens de strijd. Wapens worden expliciet uitgesloten. Middelen zoals verkenningsvoertuigen, communicatie-apparatuur en warme, beschermende kleding worden geleverd aan het front. Er gaat ook hulp naar de wederopbouw van de getroffen gebieden. Dan moet je denken aan bouwmaterialen en gereedschap. De hulpgoederen worden via mensen van de Stichting Protect Ukraine of via betrouwbare kanalen naar Oekraïne gestuurd.

Tijdens de collecte horen jullie muziek van Oleg Lysenko, op accordeon. Oleg Lysenko is musicus, hij komt uit Oekraïne en is deels in Nederland opgeleid. Hij zamelt zelf geld in voor ambulances. Dat is dus een ander project dan waar de collecte voor is, maar achterin liggen een paar folders van dat project. De muziek duurt ongeveer 3 minuten. Let vooral even op na een minuut of 2, daar zou je de muzikale verbeelding van strijdlustigheid in kunnen horen.

Tijdens de collecte muziek van Oleg Lysenko, accordeon

Zegenbede

Zegen ons met onrust
over gemakkelijke antwoorden, halve waarheden
en oppervlakkige relaties.
Zodat er diepgang mag zijn in onze harten.
Zegen ons met boosheid over onrechtvaardigheid,
onderdrukking en de uitbuiting van mensen.
Zodat we ons gaan inzetten voor rechtvaardigheid,
vrijheid en vrede.
Zegen ons met tranen voor hen die lijden door pijn,
verstoting, honger en oorlog.
Zodat we onze handen zullen uitstrekken tot troost.
Om pijn in vreugde te veranderen.
Zegen ons met voldoende dwaasheid
om te geloven dat we een verschil kunnen maken in deze wereld.
Zodat we kunnen doen waarvan anderen zeggen dat het onmogelijk is.
maar waarvan ooit is toegezegd: jij kunt het volbrengen.

Zingen Lied om vrijheid

Colofon

Muziek:
Karl Jenkins: The armed man – a mass for peace
Oleg Lysenko: De sneeuwstorm

Naslag:
Website Nationaal Comité 4 en 5 mei
Website Kerk en Vrede
Anselm Grün Maak van angst je levenskracht
De zegenbede is in 1985 geschreven door de Benedictijnse zuster Ruth Fox.

Collecte:
Bankrekening: NL17 TRIO 0379 2541 15  t.n.v. Stichting OBA onder vermelding van Protect Ukraine