Viering 6 maart 2022

Wijsheid

Aansteken kaars

Vooraf bij welkom

In een week tijd is het leven van een groot deel van de wereld onzeker en angstig geworden. Een oorlog op ons continent, een dreigende oorlog met verstrekkende gevolgen.
We luisteren nu naar het Otche Nash, het Onze Vader uit de Orthodoxe kerken. Het wordt gezongen in Oekraïne en in Rusland. Hopelijk vinden de broedervolken elkaar in dit gebed.

Otche Nash

Welkom

Als niets meer vanzelfsprekend is, is alles weer bijzonder… dat was wat ik de laatste 2 jaar vaak bedacht en bemerkte.
En eigenlijk is dat nu ook weer zo.
Wat bijzonder is ‘t dat we hier weer zijn, heel hartelijk welkom allemaal.

Het is altijd weer een vreugde om met de voorbereiding bezig te zijn, de openstaande vieringen zijn van harte aanbevolen.

Het is nu tijd voor mededelingen.
Onze mededeling is dat we na afloop weer koffie drinken!
En de bloemen hier op tafel zijn voor Jet.

Het is …

het is onzin zegt het verstand
het is wat het is zegt de liefde
het is ellende zegt de berekening
het is enkel pijn zegt de angst
het is uitzichtloos zegt het instinkt
het is wat het is zegt de liefde
het is belachelijk zegt de trots
het is lichtzinnig zegt de voorzichtigheid
het is onmogelijk zegt de ervaring
het is wat het is zegt de liefde

Zingen: Gegroet jij

Gegroet, jij, jij,
die om liefde komt en licht,
gegroet!

Inleiding

Wat is wijsheid ….. de vraag stellen is één, het antwoord … is er een antwoord?
Wat hébben we voor deze viering veel opgezocht, aan elkaar voorgelezen, gelezen, besproken …
Wijsheid is zo’n ruim begrip, het kan alle kanten op …

Wijsheid begint vaak met luisteren, niet meerennen in de waan van de dag, de stilte even laten komen.
Even afstand nemen, de situatie uit een andere hoek bekijken.
Als je in een veld of aan zee of gewoon in je tuin één kant op kijkt, heb je een heel andere blik als je je een kwartslag draait.
Wijsheid kan in keuze maken zitten, om bv een besluit te nemen om ergens niet aan mee te doen waar je niet achter staat.
Ook kunnen wij mensen onze wijsheid inzetten, om daarmee de wereld te helpen in kleine of grote besluiten die we zelf nemen.
Het is fijn als wijze mensen posities innemen waarmee ze het verschil kunnen maken.
Wat mij betreft had dat kunnen gebeuren na de Tweede Kamer verkiezingen.

Wijsheid is de gave om kennis en inzicht te gebruiken voor de juiste woorden en de juiste handelingen op het goede moment.
Is het een optelsom van ervaringen, verwerf je wijsheid, levenswijsheid, al doende en lerend?
‘Kostbaar is de wijsheid die door ervaring wordt verkregen’, maar …. een wijs mens hoeft ook geen witharig adviesgevende met serene geheimzinnige glimlach en langzame bewegingen te zijn …

• Er zijn praktische wijzen zoals bijvoorbeeld Winston Churchill.
• Of inspirerende wijze leiders op een heel andere manier zoals Mahatma Ghandi “wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien”.
• “De betekenis in ons leven ligt in het verschil dat we maken in het leven van anderen” zei Nelson Mandela.
• Malala die ondanks alles doorgaat met haar strijd voor onderwijs voor iedereen en rechten voor kinderen, echt een stoere wijze!

Wat is wijsheid … wie is wijs:

• Joe Biden zal toch echt goed nagedacht hebben met wijze mensen in zijn omgeving over de terugtrekking van de manschappen uit Afghanistan ….. was dat wijs?
• Ik las in de Volkskrant dat er steden zijn die nu bij de straatnamen van omstreden zeehelden een tegel in het wegdek leggen met een QR code met uitleg over die zeeheld, dat lijkt mij heel wijs.
• Een uitspraak van een kind over de komst van vluchtelingen naar hun dorp: “dat is toch geen probleem, we moeten gewoon meer huizen hebben, misschien zitten er wel bouwvakkers bij”. Dus wijsheid komt met de jaren? Kan ook vroeg beginnen!
• Onze coördinatiegroep heeft in haar grote wijsheid ons de afgelopen 2 jaar toch een enorm basis gevoel meegegeven! En leve het rumoer en leve het verschil van mening, wij blijven leren.

Wijsheid heeft met weten te maken, maar is meer dan dat.
Kennis en weten zijn verstand, denken, berekenen, analyseren.
Wijsheid vult het verstand aan met het hart, met gevoel, liefde, inzicht en barmhartigheid.

We nemen jullie graag mee in deze viering in onze gedachten over wijsheid, het kan namelijk alle kanten op.

De stormvloedkering

Ik speelde met mijn zoon van tien
Op het strand van Zandvoort
Hij vroeg me: Pap, wat is het lot?
Ik gaf hem toen als antwoord:
Het lot is wat je overkomt
De dingen die gebeuren
De zee die kalm en rimpelloos
Je plots’ling mee kon sleuren

Niets is zeker in het leven
En de toekomst ongewis
Maar het is goed dat er bij Rotterdam
Een stormvloedkering is

Nederland is voorbereid
Op een enorme springvloed
Eens in meer dan duizend jaar
Dreigt er zo een rampspoed

Gewoon op straat is het gevaar
Vele malen groter
Mijn zoon kwam afgelopen jaar
Ineens onder een auto

Tegen dood en tegenslagen
Bestaat er geen hindernis
Maar het is goed dat er bij Rotterdam
Een stormvloedkering is

Ik wou dat er een stuwdam was
Tegen bodemloos verdriet
Een dijk of strekdam tegen hartzeer
Maar die is er niet

Soms slaat het noodlot in als bliksem
En hult een huis in duisternis
Maar het is goed dat er bij Rotterdam
Een stormvloedkering is

Die nacht droomde ik …. Kahlil Gibran
(bewerking van het verhaal “God” van Kahlil Gibran)

Die nacht droomde ik dat er mensen bij mij kwamen. Ze vroegen mij een salomonsoordeel te vellen. Is dat mogelijk, tenzij je beschikt over een oneindig inzicht? Ja, daarom komen de mensen naar mij, in de verwachting dat ik dat heb. In hun diepste gedachten ben ik god. Daarom beklimmen zij mijn berg.
In ver vervlogen dagen beklommen zij mijn berg en ze zeiden tegen mij:
“Meester, wij zijn je dienaren. Uw verborgen wil is onze wet en we zullen u tot in eeuwigheid gehoorzamen.” Ik antwoordde niet, ik ging voorbij als een machtige storm. Maar zij noteerden mijn wil zorgvuldig in zelf geschreven regels. Na duizend jaar bestegen zij de berg weer en weer spraken ze mij aan en ze zeiden: “Schepper, wij zijn uw schepselen. U hebt ons uit klei gevormd en aan U hebben wij alles te danken.” “Alles”, zeiden ze, zelfs hun ongeluk schreven ze aan mijn straffende handen toe en ze berustten erin. Maar ik zweeg en ging voorbij op duizenden snelle vleugels. En na duizend jaar beklommen ze opnieuw de berg en ze zeiden: “Vader, wij zijn jouw kinderen. Dankzij jouw genade en jouw goedheid zijn wij geboren en door jou lief te hebben en te aanbidden zullen wij in de hemel komen.” Ik deed er het zwijgen toe en onttrok mij aan hun ogen door de mist die alle bergen kan omhullen. Na vele, vele jaren beklommen zij nogmaals mijn berg en ze spraken tot mij, zeggende: “Eeuwige, doel en vervulling van ons leven: wij zijn jouw gisteren en jij bent onze toekomst. Wij zijn jouw wortels in de aarde, jij bent onze bloem in de lucht, en samen groeien wij op, samen zijn wij onder de zon op weg naar de horizon.” Toen boog ik mij over hen heen en fluisterde in hun oren lieflijke woorden, en zoals de zee een beek in zich opneemt die naar haar toestroomt, zo werd ik met hen één.

Zingen: Zoek de wegen van de wijsheid

Zoek de wegen van de wijsheid
die de schepping dansend groet.
Blijf haar volgen, schenk haar aandacht
proef haar woorden, juist en goed.
Wijsheid baant het pad naar vrede,
doet ons voor wat liefde doet.

Luister naar de stem van wijsheid,
op de markt prijst zij haar waar.
Hoor het woord dat mens geworden
ware goedheid openbaart.
Als dat woord dan kiemt en uitgroeit
vinden recht en trouw elkaar.

Zuster wijsheid, kom en help ons,
voed wie nieuw geboren wordt.
Zielsvriendin en liefste naaste,
wek het heilig licht in ons.
Vorm ons tot jouw volk, bevrijd ons,
om de aarde en om God.

Levenskunst

Wat is wijsheid? Een verzuchting die vaak wordt geslaakt in situaties waarin er onmogelijke keuzes gemaakt moeten worden .. Dat kwam in de afgelopen dagen heel dichtbij. Wat is wijsheid … een oorlog aan de grenzen van Europa. We hebben er geen directe invloed op en dat geeft een machteloos gevoel. Anderen maken keuzes die grote gevolgen hebben. Mensen moeten huis en haard verlaten, een wereld wederom op drift geraakt.

Tijdens de voorbereiding van deze viering hadden we het over keuzes maken in onze eigen kleine wereld. Ook dat valt niet altijd mee. Mensen zeggen dan: maak een lijstje met voors en tegens. Maar zo werkt het niet. Althans, lang niet altijd …

Ik moest meteen denken aan een plaatje van vroeger, in de kinderbijbel waaruit ik dagelijks werd voorgelezen. Een tekening van twee vechtende moeders, een wijze koning op een troon, en een blote baby die op z’n kop werd gehouden door een soldaat met een dreigend zwaard. Een angstaanjagend plaatje …! Het gaat hier natuurlijk om het verhaal over koning Salomo, en als ‘het Salomonsoordeel’ is het ook op vele schilderijen te zien.
Het verhaal illustreerde de wijsheid van Salomo. Zijn ogenschijnlijk harde keuze (hak het kind doormidden en geef ieder de helft) maakte duidelijk wie de echte moeder was … nl zij die haar kind liever aan een ander gaf dan dat het zou sterven … De echte moeder koos voor het leven van haar kind.

Toen Salomo zijn vader David zou opvolgen als koning, mocht hij van Jahweh vragen wat hij zou willen ontvangen. Hij had de vrije keus. Wat deed hij? Hij vroeg niet om een lang leven of grote rijkdom of de dood van zijn vijanden, maar … om wijsheid, het vermogen te luisteren en te onderscheiden tussen recht en onrecht. En … hij kreeg die in overvloed, zo gaat het verhaal. Israël leefde, onder deze wijze koning, lange tijd in rust en vrede.

Er zijn in de joodse bijbel drie wijsheidsboeken opgenomen, verschillend van karakter. Spreuken, Prediker, Hooglied , soms wordt ook Job daaraan toegevoegd. Veel van die teksten worden aan Salomo toegeschreven, al ligt dat in werkelijkheid een stuk genuanceerder.

In het boek Spreuken gaat het vaak om wat wij misschien tegeltjeswijsheid’ zouden noemen. Ook spreken verschillende teksten elkaar faliekant tegen. Maar waar het steeds om gaat, is hoe je de Thora in het dagelijks leven gestalte kan geven. Praktische levenswijsheden, richtingwijzers naar een goed leven. En dat is in de bijbel altijd … een goed leven voor ons allemaal.

Die elkaar tegensprekende teksten maken duidelijk dat wijsheden steeds opnieuw bekeken moeten worden, afhankelijk van tijd, plaats en situatie. Het gaat er dus eigenlijk om dat je goed handelt op de juiste tijd en plaats. En daarvoor is het nodig om zaken van alle kanten te bekijken, dat je eerst luistert, dat je de twijfel toelaat …, dat je ook jezelf onder de loep durft te nemen, – want zelfkennis is essentieel …

In Prediker gaat het meer om de grote levensvragen. Die komen heel grondig aan de orde. Ook heel cynische vragen. De verteller neemt geen genoegen met makkelijke antwoorden … Tegelijk zijn de vragen zo echt en herkenbaar, dat alleen al het zoeken de moeite waard lijkt.

In het Hooglied gaat het over wijsheid die ons vaak het meest bezighoudt. Hoe de mens altijd maar op zoek blijft naar liefde, naar heelheid, naar wat we misschien God noemen …

Wijsheid, waar vind je die, weet iemand waar inzicht woont? Dat zei Job al, toen hem alles werd afgenomen en hij op de mestvaalt woonde … Nee, de bijbel is bepaald niet eenduidig als het om wijsheid gaat. Maar zeker is: wijsheid zit niet in dogma’s, niet in geboden, niet in wetten. Het gaat uit van echte en doorleefde ervaringen. Iedereen kan daar zijn of haar eigen stem aan toevoegen … Echte wijsheid gaat er niet zozeer om dat je weet wat je zeggen moet, maar vooral wanneer. Niet om weten wat waar is, maar vooral om weten wanneer iets waar is. Voor alles is een tijd, zegt Prediker dan ook.

Overal is wijsheid te vinden, in alle landen en religies, en in voorbeelden van mensen die wij als wijs ervaren. Maar de vraag blijft … de verzuchting blijft … na alle rijtjes die je kunt maken, na alle boeken die je hebt geraadpleegd, na alle begrip dat je kunt voelen … dan nog … wat is wijsheid. Hier, nu, in deze situatie?

In onze gedachten over wat nu in Oekraïne gaande is, werd ook dit heel duidelijk. Gepokt en gemazeld in de vredesbeweging, voelt het raar om nu voor wapenleveranties aan Oekraïne te zijn. Dat ongemak zal door velen van jullie ook gevoeld zijn. Maar het gaat om wanneer iets waar is. Om het onderscheid tussen recht en onrecht …en toch … houden we ons hart vast om alles wat hierin niet goed lijkt.

Wij vonden een preek uit 1958 van de bekende protestantse theoloog Karl Barth, naar aanleiding van Psalm 111. ‘De vreze des Heren is het begin van de wijsheid’. En ondanks het verouderde taalgebruik leek het nog verrassend actueel. Hij zei: Wijsheid is ‘in staat zijn tot leven’, het is een ‘kunde’, beter nog: levenskunst.
Hoe kom je aan die levenskunst?
Wijsheid die levenskunst is, begint met het erkennen dat je het zelf NIET weet. Ondanks onze voortdurende zoektochten, onze kennis en wetenschap, er blijven zaken waar we geen antwoord op hebben. Je hoopt op inzichten, je vraagt om wijsheid …

Wijsheid moet je misschien ontvangen … Je durven overgeven aan iets dat groter is dan jij. Het wordt je gegeven. Je leest iets, iemand zegt iets, er gebeurt iets, en opeens, of heel langzaam, daalt een inzicht in je neer. Weet je dat het goed is. Hier en nu.

Die wijsheid is levenskunst, savoir-vivre, de kunst om hier en nu een goed leven te leiden, waarbij alle kanten aan bod mogen komen. Het is een soort opstanding. Bij die levenskunst horen vertrouwen, vergevingsgezindheid, barmhartigheid, vriendschap, trouw, respect, liefde.
En, niet te vergeten: dankbaarheid …

Heb het leven lief

Leef als een kind
Van de wind en van de liefde
En herken de open blik
In de ogen van een vreemde

Dans met de maan
Sla je armen om de sterren
Ga je dromen achterna
Op de maat van de seizoenen
Heb het leven lief
Als de stormwind gromt en als de lente komt
En verberg je niet
Als de regen valt of de donder knalt
Zing het hoogste lied
Vlieg in vogelvlucht door de blauwe lucht
Heb het leven lief
En wees niet bang
Huil als het moet
Totdat je stikt in al je tranen
Maar ontwapen je verdriet
Met dezelfde overgave
Als waarmee je huilt
Je kunt uit je as herrijzen
Het geluk van het moment
Zet een streep door het verleden
Heb het leven lief
Als de stormwind gromt en als de lente komt
En verberg je niet
Als de regen valt en als de donder knalt
Zing het hoogste lied
Vlieg in vogelvlucht door de blauwe lucht
Heb het leven lief
En wees niet bang
Heb het leven lief
Met je ogen dicht of in het volle licht
Hou van wie je ziet
Pak de liefde vast
En verlies haar niet
Heb het leven lief
In de grijze nacht
En als de morgen lacht
Heb het leven lief
En wees niet bang
Wees maar niet bang
Wees maar niet bang
Wees maar niet bang
Wees maar niet bang, bang, bang
Wees maar niet bang

Collecte

Een andere kijk op dingen. De stichting ‘Derde Hands’ stelt zich ten doel kleinschalige materiële hulp te bieden. Vooral hulp op het gebied van gezondheid, welzijn en onderwijs.
De naam is afgeleid van de woorden ‘Derde wereld’ en ‘Tweede Hands’. Deze woorden geven aan wat ‘Derde Hands’ doet: het ontvangen van tweedehandse, afgeschreven of overcomplete goederen die nog goed bruikbaar zijn in projecten in ontwikkelingslanden.
Als tussenpersoon biedt ‘Derde Hands’ een helpende hand. Aanvragen voor goederen komen vanuit de hele wereld. ‘Derde Hands’ ontvangt tweedehands goederen van particulieren, zorginstellingen, scholen en bedrijven. De goederen worden door vrijwilligers ontvangen, gesorteerd en verzendklaar gemaakt.

Zingen: Boek jij bent geleefd

Boek jij bent geleefd
Zeg ons hoe te leven
In mijn letters staat geschreven
dat alleen de geest doet leven.
Licht en adem is de geest
Daarom ben ik neergeschreven
dat jij zonder angst zult leven wat je leest.

Boek jij bent geleefd, zeg ons hoe te leven
Wou je leven met zovelen hier op aarde, moet je delen,
licht en adem, geld en goed.
Wie maar leeft om meer te krijgen
die zal sterven aan zijn eigen overvloed.

Boek jij bent geleefd, zeg ons hoe te leven
niemand weet hoe jij moet leven, nergens staat het opgeschreven
liefde tegen liefdespijn
vriendschap tegen duizend vrezen
zoet dat bitter kan genezen
mens voor mensen, recht en vrede, licht en adem heel veel leven
mag je zijn

Vrouw waar is je broer, mens waar is je zusje
t meeste van een mensen leven wordt het minste opgeschreven
hoe zij trouw zijn aan elkaar
lijden sterven, liefde leren
zouden wij dat ook proberen
werd het waar.

Gedicht

Deel je liefde,
je aandacht
je wijsheid,
je woorden
Gebruik je handen
niet gewelddadig
maar strelend voor de ander
Geniet, kijk en luister
in zielsverbondenheid
met de ander
in landen
zonder grenzen
En laat de oorlog door de eb in
zee worden getrokken
waardoor vloed de vrede
terug kan geven
Aan jou aan mij
aan ons.

© Ton Houtman

Zingen: Dat verlangen dat maar blijft

Dat verlangen dat maar blijft,
Onrust, die ons steeds weer drijft
Naar de verten, horizon,
Grenzen die je overschrijdt.

Land na land dat je bereist,
Zoekend rust en veiligheid
En wie dat gevonden heeft
Zoekt weer avontuur en strijd.

Antwoord brengt een nieuwe vraag
Die de kern van leven raakt
Zoeken, vinden, weer op zoek
Naar de zin van het bestaan.

Levensjaren gaan voorbij,
Langzaamaan ervaren wij
Dat de verten in ons zijn,
Oud en nieuw hetzelfde zijn.

Zegen

Dat verlangen dat maar blijft
Naar licht dat van nergens komt,
Liefde die jou omarmt,
Thuis op de aarde en
Gekend door het licht,

Vrede die bij je blijft.

Muziek: O Virtus sapientiae van Hildegard van Bingen

Koffie!

 

Colofon

Otche Nash (Onze Vader) van Nikolay Kedrov, gezongen door de King’s Singers

De stormvloedkering, zang Thomas Oliemans, tekst Rob Chrispijn, muziek Harry Bannink

Heb het leven lief, zang Elske de Wal, tekst Lionel Florence / Han Kooreneef

Collecte voor de stichting Derde Hands: voor meer informatie, donaties en inleveren van goederen, zie https://derdehands.com/