Thema: Dankbaarheid

Welkom

 

Intochtslied: Vieren is je hart verwarmen

Mededelingen

Inleiding op het thema

Dankbaarheid.

Bij het voorbereiden van deze viering ontdekten Ellen en ik steeds meer aspecten van dankbaarheid. Bij de eerste brainstorming, want zo begin je meestal de voorbereiding, riepen we bijna gelijktijdig: “Kind, je mag wel dankbaar zijn” en dat kon dan over meerdere dingen gaan. Dat zeiden onze moeders regelmatig.
Toen we het over een toepasselijke bijbeltekst hadden, zeiden we tegelijk: Psalm 8. En zo gingen we vrolijk, maar serieus, aan het werk.

We hebben veel gelezen over dankbaarheid, in boeken, interviews, de hele geschiedenis vanaf de jaartelling. En op internet kun je veel vinden: een heleboel preken, maar die spraken ons niet erg aan. We kwamen terug bij onszelf, bij ons eigen leven.
We willen jullie daar deelgenoot van maken, maar eerst zingen we een Danklied.

Lied: Dank voor de adem en het licht

Dank voor de adem en het licht
de dag van mijn geboorte
de horizon waarheen ik ga
Dank voor het licht van zon en maan
de flonkerende sterren
de lange gang van mijn bestaan

Dank voor de aarde die mij draagt
het water om te drinken
het vuur dat licht en warmte geeft
Dank voor het leven, hart en ziel
de hoop die houdt mij gaande
belofte dat het goed zal zijn

Dankbaar aan wie?

Dankbaarheid? Dat woord had ik echt jarenlang niet gebruikt. Het deed me eigenlijk in de eerste plaats denken aan vroeger. Iets waar je ouders je steeds weer op attent maakten. Ik vertelde dat al in de inleiding. Heb je wel dankjewel gezegd voor dat cadeautje? Of als iemand je geholpen had bijv. als je gevallen was, je hebt toch wel bedankt hè? Als ik ergens mocht gaan spelen bij iemand, moest ik altijd: dankuwel voor het spelen zeggen. Ik vond het dan ook vreemd als kinderen dat niet tegen mijn moeder zeiden als ze bij ons speelden.
Voor andere zaken moest je dankbaar zijn aan God – dat werd in het dankgebed na het avondeten allemaal uitgesproken, dankbaar voor het eten, dat we een een dak boven ons hoofd hadden, als iemand weer beter was geworden, bij een geboorte, enz. Op mijn geboortekaartje stond: Dankbaar en blij zijn wij met de geboorte van ons dochtertje Heleentje. En dat dankbaar zijn was aan God gericht. Dat wist iedereen.

Bij de meesten van jullie zal dat ook zo geweest zijn. Maar de volgende generatie, dat waren wij zelf, wij leerden onze kinderen geen dankgebedjes meer zoals wij die leerden: “Dank u voor deze nieuwe morgen …”.
Als je er nu over nadenkt, was dat verplichte dankbaarheid, het kwam niet spontaan uit jezelf.
Het begrip dankbaarheid is door mij lange tijd niet gebruikt, voor zover ik me herinner. Je was natuurlijk wel blij met veel dingen. Maar het woord dankbaarheid heeft pas later weer zijn plek gekregen.

Zo ben ik nu echt dankbaar dat ik in dit deel van de wereld leef, in een welvarend land, ook al werpt dat meteen schaduw op zo’n uitspraak. Wij zijn welvarend vanwege de scheve verhoudingen in de wereld. Je voelt meteen een schuldgevoel daarachter. Persoonlijk ben ik misschien het meest dankbaar, dat ik als meisje vroeger en als vrouw nu redelijk veilig ben in dit deel van de wereld. Ik hoefde me niet onzichtbaar te maken na mijn 9e levensjaar, ik mocht buiten spelen en ook alleen de straat op gaan zonder begeleiding. Voor vrouwen is de wereld op veel plekken nog altijd een gevaarlijk terrein. Ik mocht naar school en studeren en mijn eigen weg kiezen.

En dankbaarheid aan God? Zo direct weet ik niet hoe dat moet. Dankbaarheid zit vanbinnen. Als je terugkijkt op je leven, kun je dankbaar zijn voor je vader, je moeder, de kansen die je kreeg, het werk dat je mocht doen, je gezondheid, je eigen gezin, je vrienden, de basisgemeente niet te vergeten. De bijna gewone dingen die zo vanzelfsprekend zijn en steeds weer gebeuren, daar kun je dankbaar voor zijn.
Als ik ’s avonds in bed lig, ga ik elke keer drie dingen proberen terug te halen waar ik die dag dankbaar voor geweest ben en soms kom ik zelfs op nog meer dingen. Ik doe dat sinds ik bezig ben met de voorbereiding van deze viering over dankbaarheid. Ik had dat ergens gelezen bij mijn zoektocht over het thema.
Het is een oefening voor mezelf geworden. Je bent je steeds meer bewust van wat dankbaarheid betekent. Seneca, filosoof aan het begin van onze jaartelling, schreef al over dankbaarheid: het is de gelukkigste gesteldheid van de geest. Dus: hoe mooi zou het zijn als we dat gevoel kunnen doorgeven en zelf uitstralen? Dankbaarheid als levenshouding?

In de vorige viering had Ruud het over verwondering. Ik dacht meteen, dat ligt dicht bij dankbaarheid, zoals hij het had over de liefde, mensen bij elkaar, de grootsheid van het heelal. Iets beleven van het ‘heilige’ zoals je het ook kunt noemen. Naar de sterrenhemel kijken en je verwonderen over het schouwspel. Het geheim van het bestaan.
En zo kom ik toch weer terug bij de opvoeding, gepokt en gemazeld als ik ben in de bijbel. Ik had het toch niet willen missen. Het heeft mij religieus gevoed en daar ben ik dankbaar voor. Daarom kan ik ook mijn stukje eindigen met Psalm 8, in een vrije vertaling, uit 150 Psalmen Vrij, van Huub Oosterhuis.
De ‘wie’ in de psalm heeft een naam, maar die is onbegonnen en onnoembaar. Geen beginnen aan, we weten het niet en hebben onze vragen daarover.

Psalm 8 uit 150 Psalmen Vrij

Onbegonnen naam onnoembaar wie
laag of hoog in welke aarde-uithoek wie?

Hemel majesteitelijke mantel
Fonkelende myriaden-
Wie?
Die uit de mond van kinderen
een sterkte bouwt, een burcht van zangen
waar zij hun schenders ontkomen,
die.

Als ik de hemel schouw,
zon maan sterren daar gewrocht:
wie zijn wíj dan
dat aan ons gedacht zou worden,
mens wie ben je dat je wordt geweten?

Godendochters zijn wij en zonen
gekroond met onzienlijke kronen,
in verfijnde lichamen gekleed.

En heel de aarde uitgespreid aan onze voeten
tot in de verste verten,
dat wij haar behoeden.
Kudden schapen, stoeten vee
met de beesten in het wild tezamen
vogels langs de hemelbanen
vissen flitsend langs de lanen van de zee.

Onbegonnen naam onnoembaar jij
wie jij
laag of hoog in welke aarde-uithoek jij
wie jij?

Lied: Confetemini Domino      Dank de Heer, want Hij is goed     Taizé

Alleen de goede dingen?

Dankbaarheid.

Dankbaarheid is erkennen dat de goede dingen in het leven geschenken zijn. Alleen de goede dingen? Zijn we alleen blij en gelukkig, dankbaar als we boven op de berg zitten, alles is goed en mooi, volmaakte harmonie. Alles wat we nodig hebben, is voor handen en nog meer, overvloed alom. Het komt ons toe, we hebben het gemaakt….

Nou als we menen dat het ons toekomt, dat we het gemaakt hebben, dan is er misschien weinig reden tot dankbaarheid, maar dit even terzijde…

Maar wat als er verlies of tegenslag komt, als er pijn en verdriet in ons leven is? Waar is dan onze blijdschap, vreugde, dankbaarheid? Ik kan niet zeggen, dat bij pijn en verdriet, ik sta te juichen. Zeker niet! Dat zou ook niet eerlijk, niet realistisch zijn. We kennen allemaal de pijn van tegenslag, van verlies. Verlies van een geliefde, je baan, vriendschappen. Als dat je overkomt, ben je uit het veld geslagen, de weg kwijt….., boos, misschien word je er cynisch door of verbitterd. Tegenslagen moet je verwerken, loslaten, rouwen heet dat. Dat kost tijd en die tijd moet je nemen, om misschien na jaren er toch dankbaar op terug te kunnen zien. Ook Cor en ik kennen de pijn van verdriet, van verlies. Het heeft mij jaren gekost om mijzelf te hervinden, weer gewoon kunnen te Leven. Onze twee dochters hadden nog zo graag willen leven, maar zij kregen de kans niet, zij hadden geen keus, ik heb wel een keus…. ik ben er nog. En nu ben ik blij dat ik leef, en ben ik dankbaar dat ik er mag zijn voor de anderen.

Dichter en filosoof Hein Stufkens heeft ook het nodige meegemaakt. Mooie ervaringen, maar ook hij heeft deuken en butsen in zijn leven opgelopen. En toch zegt hij: “in elke pijn zit iets van een verborgen geschenk”. Hoe bedoelt hij dat? Waar is het verborgen geschenk wanneer je tegenslag hebt, waar is het verborgen geschenk voor iemand die rouwt, die verdriet heeft? Heleen en ik hebben een interview beluisterd van Annemieke Schrijver met dichter en filosoof Hein Stufkens. Een paar dingen uit dat gesprek wil ik graag met jullie delen. Hein vertelt een verhaal van de vogel in de dorre boom.

Er was een vogel en die woonde in een dorre boom, midden in de woestenij
Hij dacht dat dat het leven was, hij wist niet beter,
Er komt een storm en die boom waait om,
Hij zit bij de omgevallen boom….
Dan kun je twee dingen doen,
Bij de boom blijven zitten,…..eerst verwerken dat die boom is omgevallen…
Maar dan besluit de vogel om te gaan vliegen.
De woestijn was groot, de vogel vloog dagen, hij zette door, tot hij op een gegeven moment het land onder zich groener zag worden.
Hij zag struiken met bessen en vruchten, hij zag andere vogels en een rivier.
Een landschap waar hij nooit iets van had geweten,
En toen dacht de vogel: “als de boom niet was omgevallen, had ik dit nooit gevonden”.

Wat is dit bemoedigend, het is een inspirerend verhaal, want het is een manier om te kijken naar de dingen die je kunnen overkomen. Dan kun je toch dankbaar zijn. Dan kun je zelfs dankbaar zijn voor de storm die jouw boom deed omwaaien omdat er een verborgen geschenk in zat. Je bent natuurlijk niet blij op het moment dat de boom omwaait. Wel kun je later blij zijn met alles wat het omwaaien van die boom voor jou gebracht heeft.

Muzikale improvisatie

Oefening in dankbaarheid

Hein Stufkens stelt voor om dankbaarheid te oefenen, hij zegt: We hebben allemaal veel leraren. Dat begint al in het gezin waar je opgroeide: Je ouders, broers en zussen. Meesters, juffen op school. Universele meesters, Jezus, Ghandi, of andere grote leraren. Maak nu eens een stamboom, waarin de leraren die voor jou belangrijk waren in jouw leven in chronologische volgorde, een plekje geeft. In volgorde op het moment dat zij in je leven kwamen. Schrijf de namen op van degene die voor jou van bijzondere belang waren, in het proces van jouw groei. Ben je klaar dan kun je ook bij die namen, de kwaliteit, kennis of inzichten vermelden, die jij aan die persoon te danken hebt. En laat die stamboom dan een tijdje in je kamer hangen en je realiseert je hoeveel je te danken hebt aan die mensen, die jou in je leven hebben bijgestaan om te worden wie je nu bent. Je kunt ze bedanken in een meditatie of een gebed, of een andere manier die jou past. En als ze nog leven zou je concreet een gebaar van dankbaarheid kunnen maken door ze een brief of kaart te sturen, waarin je je dank uitdrukt. En als je nu echt wilt oefenen dan zou je ook nog een stamboom kunnen maken van de mensen waarvan je hun bijdrage in jouw leven nu niet onmiddellijk positief ziet. Of misschien wel negatief, juist die mensen hebben jou misschien iets geleerd, wat je anders niet geleerd zou hebben. En hebben daardoor ongewild of onbewust een grote bijdrage geleverd aan jouw groei, jouw vormingsproces.

Niets is van mij
Alles gekregen
Enkel reden om dankbaar te zijn

Het licht en het leven
De vreugde en de pijn
Om niet gegeven
het brood en de wijn
De dood en de liefde
Honing en azijn

Alles gekregen
Enkel reden om dankbaar te zijn

De eeuwige dans
De zon en de regen
Crisis en kans
Wegen en omwegen
Alles gekregen
Niets is van mij
Geen talent, geen verdiensten
Geen tijd en geen geld
Alles gratuit ter beschikking gesteld

Dus laat mij stralen in schoonheid en staan in kracht
dankbaar niet wetend wie dit wonder volbracht

Collecte

Kinderfonds MAMAS

De MAMAS in Zuid-Afrika staan op voor kinderen in ernstige armoede. Iedere dag opnieuw. Met opvang, bescherming, eten en vooral veel liefde geven zij meer dan 60.000 kinderen weer een toekomst.

Herdenking overleden leden van de basisgemeente én van onze eigen dierbaren

Door het jaarlijks terugkerend ritueel van herdenken begin november blijven wij verbonden met de mensen die er niet meer zijn. Zij houden een plek in ons midden.
Wie werkelijk iets voor ons betekend hebben zijn volop aanwezig in ons bestaan en hebben nog steeds invloed op ons, soms meer dan allerlei mensen om ons heen.
Waar wij hun verhaal doorvertellen, blijven zij levend.

Elke keer als een naam wordt genoemd, komt iemand tot leven, met herinneringen, gevoelens en verhalen.
Na het lezen van de namen nodigen we jullie uit ook een lichtje aan te steken voor iemand die jou dierbaar is.

Requiem van Puccini

Requiem aeternam dona eis, Domine, et Lux perpetua luceat eis. Requiescant in pace. Amen.
Geef hen de eeuwige rust, Heer, en dat het eeuwige licht hen verschijnen moge. Moge hij/zij in vrede rusten. Amen.

Slotlied: Laat ons maar van liefde zingen

Lied voor de overledenen       tekst: Hein Stufkens, melodie: Fokke de Vries

Zegen

Houdt elkander vast
Blus de geest niet uit
Maak elkaar niet klein

Die ons maakte uit niets
Laat niet varen
Het werk van haar handen

Van de Eeuwige, de toekomst
Kome wat komt
Licht dat niet dooft
Liefde die blijft

 

 

 

 

 

Muziek: Requiem van Puccini
Bronnen: Paul van Tongeren “Dankbaar”, de Verwondering-gesprek met Hein Stufkens, Ernst Bohlmeijer en Monique Hulsbergen “De kracht van dankbaarheid”

Voor de collecte: Kinderfonds MAMAS   informatie:  https://www.kinderfondsmamas.nl/
Bankrekening: NL17 TRIO 0379 2541 15 t.n.v. Stichting OBA